pro-ebp@awf.edu.plSłowniczek / Glosariusz
acceptability – akceptowalność
Na ile leczenie lub zalecenie jest akceptowane przez osoby, których dotyczy lub które wdrażają je w badaniach albo w praktyce.
Pełne objaśnienie:
Pacjenci mogą nie uznawać leczenia za akceptowalne z różnych powodów, na przykład dlatego,... czytaj dalej
adherence – przestrzeganie zaleceń przyjmowania leków
Proces, w którym pacjenci przyjmują lekarstwa zgodnie z zaleceniami; posiada on trzy składowe: zainicjowanie, realizacja oraz wytrwałość, po których następuje zaprzestanie.
Synonimy:
przestrzeganie przepisanego dawkowania, stosowanie się... czytaj dalej
adverse (drug) effect – działanie uboczne (leku, szkoda)
Potencjalnie szkodliwe działanie wynikające z interwencji związanej z zastosowaniem produktu leczniczego, które stanowi niebezpieczeństwo niepożądanego działania leku i jest zazwyczaj powiązane z nieprawidłowym badaniem laboratoryjnym lub... czytaj dalej
adverse (drug) reaction – działania niepożądane leku
Znacząco szkodliwa lub nieprzyjemna reakcja wynikająca z interwencji związanej z zastosowaniem produktu leczniczego, która przewiduje zagrożenie ze strony przyszłego podawania leku oraz uzasadnia profilaktykę, specjalne leczenie, zmianę... czytaj dalej
adverse event (or adverse experience) – zdarzenie niepożądane
Jakiekolwiek nieprzewidziane zdarzenie medyczne związane z zastosowaniem leku u ludzi, niezależnie od tego czy jest uważane za powiązane z danym lekiem, czy nie.
Synonimy:
działania uboczne, niekorzystne efekty leczenia
Pełne... czytaj dalej
adverse outcome – skutek niepożądany
Działanie uboczne interwencji lub niepożądana reakcja na nią.
czytaj dalej
allocation (assignment) – alokacja (przydział)
Proces przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia.
Synonimy:
przydział
Pełne objaśnienie:
Porównywanie podobnych elementów jest kluczową cechą rzetelnych testów leczenia.
Przydział losowy, lub inny bezstronny... czytaj dalej
allocation bias (assignment bias, selection bias) – błąd alokacji (błąd przydziału, błąd doboru)
Zafałszowanie wynikające ze sposobu w jaki uczestnicy badania zostali przydzieleni do grup porównawczych leczenia.
Synonimy:
błąd przydziału, błąd doboru
Pełne objaśnienie:
Błąd alokacji wynika z błędu systematycznego w tworzeniu grup... czytaj dalej
allocation schedule (allocation sequence) – harmonogram alokacji (kolejność alokacji)
Przydzielenie uczestników badania do otrzymania jednej z dwóch lub większej liczby kuracji (włączając w to placebo lub brak leczenia) w porównaniu kuracji.
Synonimy:
kolejność alokacji
Pełne objaśnienie:
Harmonogramy, lub kolejności,... czytaj dalej
allocation schedule concealment – utajnienie harmonogramu alokacji
Metody stosowane w celu zapobiegania wcześniejszej wiedzy o tym, którzy uczestnicy będą przydzieleni do których kuracji w badaniu.
Synonimy:
utajnienie kolejności alokacji, utajnienie alokacji
Pełne objaśnienie:
Utajnienie harmonogramu... czytaj dalej
applicability (external validity, generalizability, relevance) – stosowalność (wiarygodność zewnętrzna, uogólnienie, znaczenie)
Stopień, do którego wyniki badania mogą mieć zastosowanie u osób, które nie uczestniczyły w badaniu.
Synonimy:
wiarygodność zewnętrzna, uogólnienie, znaczenie
Pełne objaśnienie:
Ocena tego, czy wyniki badania mają zastosowanie u... czytaj dalej
association (relationship, correlation) – zależność (związek, korelacja)
Związek pomiędzy dwoma zmiennymi w badaniu, np. pomiędzy otrzymaniem konkretnego leczenia, a doświadczeniem określonego rezultatu.
Synonimy:
związek, korelacja
Pełne objaśnienie:
Obecność zależności nie musi koniecznie oznaczać... czytaj dalej
attrition bias (exclusion bias) – błąd utraty (błąd wykluczenia)
Różnice systematyczne pomiędzy grupami porównawczymi leczenia, jeśli chodzi o wycofanie się lub wykluczenie uczestników z wyników badania.
Synonimy:
błąd wykluczenia
Pełne objaśnienie:
Błąd utraty lub wykluczenia wynika z... czytaj dalej
average (mean) – przeciętna (średnia)
Suma zestawienia liczb, np. wagi, podzielona przez rozmiar zestawienia, np. liczbę osób, które zważono.
Synonimy:
średnia
Pełne objaśnienie:
Przeciętna lub średnia zestawu wartości jest sumą tych wartości podzieloną przez ich... czytaj dalej
average difference (mean difference) – przeciętna różnica (średnia różnica)
Różnica pomiędzy przeciętną wartością miary (np. wagi) w jednej grupie, a przeciętną wartością tej samej miary w innej grupie.
Synonimy:
średnia różnic
Pełne objaśnienie:
Rezultaty mierzone na skali ciągłej – takie jak... czytaj dalej
baseline characteristics – charakterystyka wyjściowa
Opisowe informacje na temat uczestników badania, zebrane na jego początku.
Synonimy:
dane wyjściowe
Pełne objaśnienie:
Charakterystyka lub dane wyjściowe są informacjami demograficznymi, medycznymi lub informacjami innego typu, w... czytaj dalej
before-after study – badanie typu “przed/po”
Rodzaj badania nierandomizowanego, w którym warunki zdrowotne są oceniane przed i po leczeniu.
Synonimy:
badanie typu “przed i po”, niekontrolowane badanie typu “przed i po”,, niekontrolowane badanie typu “przed/po”
Pełne... czytaj dalej
benefit (desirable anticipated effect, desirable effect) – korzyść (korzystny oczekiwany efekt, efekt korzystny)
Różnica w rezultatach porównania kuracji na korzyść danego leczenia.
Synonimy:
korzystny oczekiwany efekt, efekt korzystny
Pełne objaśnienie:
Efekty korzystne mogą być wzmocnieniem pożądanego rezultatu (np. lepszy wzrok, większa liczba... czytaj dalej
benefit (desirable anticipated effect, desirable effect) – korzyść (korzystny oczekiwany efekt, efekt korzystny)
Różnica w rezultatach porównania kuracji na korzyść danego leczenia.
Synonimy:
korzystny oczekiwany efekt, efekt korzystny
Pełne objaśnienie:
Efekty korzystne mogą być wzmocnieniem pożądanego rezultatu (np. lepszy wzrok, większa liczba... czytaj dalej
bias (systematic error) – zafałszowanie (błąd systematyczny)
Rodzaj błędu, który może wpłynąć na wyniki badania z powodu niedoskonałości w jego projekcie, analizie lub raportowaniu.
Synonimy:
błąd systematyczny
Pełne objaśnienie:
Zafałszowania (błędy systematyczne) sprawiają, że szacunki... czytaj dalej
blinding (masking) – metoda ślepej próby, ”zaślepienie” (maskowanie)
W porównaniach kuracji, czynności mające na celu zapobieżenie wejścia w posiadanie wiedzy przez uczestników badania (osoby otrzymujące i zapewniające opiekę) oraz badaczy (lub inne osoby oceniające efektywność terapii) co do tego,... czytaj dalej
burden – obciążenie
Negatywny psychologiczny, finansowy lub czasowy wpływ przechodzenia badania lub kuracji.
Pełne objaśnienie:
Wszystkie kuracje pociągają za sobą pewne obciążenia takie jak codzienne zażywanie tabletek, czas potrzebny na wizyty... czytaj dalej
case report (case study) – opis przypadku (studium przypadku)
Badanie opisujące pojedynczą osobę z konkretnym schorzeniem, często obejmujące przebieg problemu przed i po kuracji.
Synonimy:
studium przypadku
Pełne objaśnienie:
Opisy przypadków rzadko dostarczają wiarygodnych dowodów na efekty... czytaj dalej
case series – seria przypadków
Badanie opisujące kilka osób z konkretnym schorzeniem, często obejmujące przebieg problemu przed i po kuracji.
Pełne objaśnienie:
Seria przypadków rzadko dostarcza wiarygodnych dowodów na efekty leczenia.
Jednakże opisy kilku pacjentów... czytaj dalej
case-control study (matched pair study) – badanie kliniczno-kontrolne (badanie z dopasowanymi parami)
Rodzaj badania nierandomizowanego, które porównuje cechy osób z konkretnym schorzeniem (przypadki) z cechami osób nie cierpiących na to schorzenie (grupy kontrolne), aby dowiedzieć się, co mogło spowodować dany problem.
Synonimy:
badanie z... czytaj dalej
causal association (causal relationship) – zależność przyczynowa (związek przyczynowy)
Zależność pomiędzy dwoma zmiennymi, w której zmiana w jednej zmiennej powoduje, że zachodzi też zmiana w drugiej.
Synonimy:
związek przyczynowy
Pełne objaśnienie:
W statystyce zależność oznacza, że istnieje związek pomiędzy dwiema... czytaj dalej
causality, causation, or attributability – związek przyczynowy, przyczynowość lub przypisywalność
Każdy związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy stosowaniem leku, a zaobserwowanym wydarzeniem; ogólnie wyrażany jako prawdopodobieństwo i porównywany z innymi możliwymi przyczynami; związek przyczynowy może być bezpośredni lub pośredni,... czytaj dalej
certainty of the evidence – pewność dowodów
Ocena tego jak dobre wskazanie zapewniają dowody efektu badań co do prawdopodobnego efektu leczenia; tj. prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty rezultat nie będzie się znacząco różnił od wyników badania
Synonimy:
pewność co do... czytaj dalej
change in cost (incremental cost, difference in cost) – zmiana kosztów (koszt przyrostowy, różnica w kosztach)
Dodatkowy koszt, na przykład kuracji, w stosunku do określonego leczenia porównawczego.
Synonimy:
koszt przyrostowy, różnica w kosztach
Pełne objaśnienie:
Koszt przyrostowy leczenia to dodatkowe koszty (wykorzystanie środków) lub... czytaj dalej
clinical equipoise – równowaga kliniczna
Pojęcie wyrażające brak wiedzy co do tego, że jedna z zapewnionych kuracji jest lepsza niż leczenie kontrolne lub inne leczenie interwencyjne.
Pełne objaśnienie:
Pojęcie wyrażające brak wiedzy co do tego, że jedna z zapewnionych kuracji... czytaj dalej
cluster (group) – klaster (grupa)
Istniejące uprzednio (naturalne) grupy, których członkowie posiadają wspólną rozpoznawalną cechę (np. uczęszczanie do tej samej szkoły) i które są przydzielone jako jednostka do grup porównawczych leczenia.
Synonimy:
grupa
Pełne... czytaj dalej
cluster randomized study – randomizowane badanie z zastosowaniem klasteryzacji
Porównanie kuracji, w którym istniejące uprzednio grupy osób (np. szpitale) są losowo przydzielane do jednej lub większej ilości grup porównawczych leczenia.
Synonimy:
randomizowane badanie kliniczne z zastosowaniem klasteryzacji,... czytaj dalej
cohort study – badanie kohortowe
Rodzaj badania nierandomizowanego, w którym określone grupy osób (kohorty) są obserwowane na przestrzeni czasu, aby zbadać efekty kuracji lub inne czynniki, które mogą mieć wpływ na skutki zdrowotne.
Synonimy:
badanie podłużne, badanie... czytaj dalej
comparative study – badanie porównawcze
Każde badanie, które porównuje dwie lub więcej kuracji lub czynników.
Pełne objaśnienie:
Istnieje wiele różnych rodzajów badań porównawczych, w tym badania randomizowane i nierandomizowane. Aby ocenić rezultaty leczenia, zawsze... czytaj dalej
comparing like with like (group equivalence) – porównywanie podobnych elementów (równoważność grupy)
W porównaniach kuracji dopilnowanie, aby porównywane w badaniu grupy uczestników były do siebie jak najbardziej podobne pod wszystkimi względami z wyjątkiem porównywanych kuracji.
Synonimy:
równoważność grupy
Pełne... czytaj dalej
confidence region – obszar ufności
Obszar, w obrębie którego prawdopodobnie znajdują się rzeczywiste wartości dwóch lub więcej zmiennych.
Pełne objaśnienie:
Obszar ufności jest podobny do przedziału ufności, ale jest obliczany dla dwóch lub więcej zmiennych w tym samym... czytaj dalej
confirmation bias (myside bias) – efekt potwierdzenia (błąd konfirmacji)
Błąd wynikający z tendencji do wyszukiwania lub interpretowania informacji w sposób, który potwierdza wcześniejsze poglądy i prowadzi do niewłaściwych wniosków.
Synonimy:
błąd konfirmacji
Pełne objaśnienie:
Efekt potwierdzenia... czytaj dalej
confirmation bias (myside bias) – efekt potwierdzenia (błąd konfirmacji)
Błąd wynikający z tendencji do wyszukiwania lub interpretowania informacji w sposób, który potwierdza wcześniejsze poglądy i prowadzi do niewłaściwych wniosków.
Synonimy:
błąd konfirmacji
Pełne objaśnienie:
Efekt potwierdzenia... czytaj dalej
conflicts of interests (conflicting interests, vested interests) – konflikt interesów (sprzeczne interesy, interesy własne)
Interesy własne (finansowe lub naukowe), które mogą zagrażać obiektywności danej osoby w projektowaniu, realizacji lub interpretowaniu badań.
Synonimy:
sprzeczne interesy, interesy własne
Pełne objaśnienie:
Konflikt interesów może... czytaj dalej
confounders (confounding factors) – czynniki zakłócające
W porównaniach kuracji wszelkie czynniki inne niż porównywane kuracje, które mogą mieć wpływ na mierzone skutki zdrowotne.
Pełne objaśnienie:
Zakłócanie odnosi się do różnic (w czynnikach prognostycznych lub kuracjach towarzyszących)... czytaj dalej
contamination – kontaminacja
W porównaniach kuracji nieumyślne zastosowanie danej kuracji przypisanej do jednej grupy porównawczej u osób z innej grupy porównawczej.
Pełne objaśnienie:
W badaniu, w którym jedna grupa porównawcza otrzymuje leczenie, na przykład... czytaj dalej
controlled before-after study – kontrolowane badanie typu “przed/po”
Rodzaj badania nierandomizowanego, w którym wyniki są mierzone przed i po leczeniu, zarówno w grupie, która otrzymuje leczenie, jak i w innej grupie porównawczej.
Synonimy:
kontrolowane badanie typu “przed i po”
Pełne objaśnienie:
W... czytaj dalej
controlled study – badanie kontrolowane
Badanie z dwiema lub większą ilością grup porównawczych leczenia.
Pełne objaśnienie:
Istnieje wiele rodzajów badań kontrolowanych, w tym: badania randomizowane (czasami nazywane randomizowanymi, kontrolowanymi badaniami klinicznymi),... czytaj dalej
cost (opportunity cost) – koszt (koszt alternatywny)
Wartość zasobów, które są konsumowane (np. czas pracy personelu, leki, wykorzystanie sprzętu) jako konsekwencje danego działania takiego jak wybór terapii.
Synonimy:
koszt alternatywny
Pełne objaśnienie:
Koszt zawiera dwa składniki:... czytaj dalej
cost-effectiveness (cost-utility) – efektywność kosztów (użyteczność kosztów)
Koszt leczenia w stosunku do jego efektów.
Synonimy:
użyteczność kosztów
Pełne objaśnienie:
Efektywność kosztów leczenia jest kosztem (wykorzystaniem zasobów) przypadającym na jednostkę efektu; na przykład koszt zapobiegnięcia... czytaj dalej
critical assessment (critical appraisal, critical review) – krytyczna ocena (krytyczna recenzja)
Ocena ryzyka błędu systematycznego, wyników oraz stosowalności dowodów.
Synonimy:
krytyczna recenzja
Pełne objaśnienie:
Krytyczna ocena jest systematyczną i jednoznaczną oceną ryzyka błędu systematycznego, wyników oraz stosowalności... czytaj dalej
cross-sectional study (disease frequency survey, prevalence study) – badanie przekrojowe (badanie częstości choroby, badanie rozpowszechnienia choroby)
Badanie mierzące występowanie schorzenia lub inne cechy w populacji w konkretnym punkcie w czasie.
Synonimy:
badanie częstości choroby, badanie rozpowszechnienia choroby
Pełne objaśnienie:
Badania przekrojowe mogą być wykorzystywane do... czytaj dalej
crossover study (crossover trial) – badanie w układzie naprzemiennym (badania kliniczne w układzie naprzemiennym)
Rodzaj badania randomizowanego, w którym efekty dwóch lub więcej kuracji są porównywane poprzez stosowanie ich w różnej kolejności (ustalanej losowo) u każdego uczestnika.
Synonimy:
badania kliniczne w układzie naprzemiennym
Pełne... czytaj dalej
cut-off value (cut-off point, cut point, threshold) – wartość graniczna (granica, limit, próg)
Przy testach diagnostycznych lub badaniach przesiewowych wartość stosowana do podziału wyników ciągłych na kategorie; zazwyczaj pozytywne i negatywne.
Synonimy:
granica, limit, próg
Pełne objaśnienie:
Przy testach diagnostycznych lub... czytaj dalej
data collection – gromadzenie danych
Proces gromadzenia informacji w trakcie badań w celu ułatwienia odniesienia się do pytań badawczych takich jak ocena efektów leczenia.
Pełne objaśnienie:
Gromadzenie danych to proces stosowany do zbierania danych (pomiarów), które są ... czytaj dalej
data fishing (data dredging, data-driven analysis) – łowienie danych (wydobywanie danych, analiza oparta na danych)
Analizy informacji zebranych w trakcie badania bez wcześniej określonych pomysłów na to, czego szukać.
Synonimy:
wydobywanie danych, analiza oparta na danych
Pełne objaśnienie:
Łowienie lub wydobywanie danych odnosi się do analiz, które... czytaj dalej
diagnosis – diagnoza
Rozpoznanie lub identyfikacja schorzenia w oparciu o objawy podmiotowe, objawy przedmiotowe lub wyniki badań.
Pełne objaśnienie:
W przypadku testów diagnostycznych diagnozą jest schorzenie, które dany test ma zidentyfikować. W badaniach nad... czytaj dalej
diagnostic algorithm – algorytm diagnostyczny
Metoda diagnozy wykorzystująca połączenie objawów podmiotowych, przedmiotowych lub wyników badań, aby zidentyfikować schorzenie.
Pełne objaśnienie:
Algorytmy diagnostyczne są metodami stopniowymi służącymi do stawiania diagnoz z... czytaj dalej
diagnostic odds ratio (DOR) – diagnostyczny iloraz szans (DOR)
Szansa, że ktoś z interesującą nas chorobą docelową otrzyma pozytywny wynik testu diagnostycznego podzielona przez szansę, że ktoś nieposiadający tej choroby otrzyma pozytywny wynik takiego testu.
Synonimy:
DOR
Pełne... czytaj dalej
diagnostic odds ratio (DOR) – diagnostyczny iloraz szans (DOR)
Szanse, że ktoś z interesującą nas chorobą docelową otrzyma pozytywny wynik testu diagnostycznego podzielone przez szanse, że ktoś nieposiadający tej choroby otrzyma pozytywny wynik takiego testu.
Synonimy:
DOR
Pełne... czytaj dalej
diagnostic test – test diagnostyczny
Procedura stosowana do wykrywania obecności lub braku schorzenia.
Pełne objaśnienie:
Test diagnostyczny to jakakolwiek procedura stosowana do dostarczenia informacji o stanie pacjenta, która pomaga postawić diagnozę.
Testy diagnostyczne... czytaj dalej
diagnostic test accuracy (test accuracy) – dokładność testu diagnostycznego
Zdolność testu diagnostycznego do rozróżnienia pomiędzy osobami posiadającymi schorzenie oraz tymi, które go nie posiadają.
Synonimy:
dokładność testu
Pełne objaśnienie:
Dokładność testu diagnostycznego to stosunek osób z... czytaj dalej
difference (absolute effect, risk difference) – różnica (efekt bezwzględny, różnica ryzyka)
Różnica w rezultacie pomiędzy grupami porównawczymi leczenia w badaniu.
Synonimy:
efekt bezwzględny, różnica ryzyka
Pełne objaśnienie:
Efekty bezwzględne to różnice w rezultatach pomiędzy porównywanymi grupami w badaniu nad efektami... czytaj dalej
difference (absolute effect, risk difference) – różnica (efekt bezwzględny, różnica ryzyka)
Różnica w rezultacie pomiędzy grupami porównawczymi leczenia w badaniu.
Synonimy:
efekt bezwzględny, różnica ryzyka
Pełne objaśnienie:
Efekty bezwzględne to różnice w rezultatach pomiędzy porównywanymi grupami w badaniu nad efektami... czytaj dalej
direct comparison (head-to-head comparison, within study comparison) – porównanie bezpośrednie (porównanie typu “head-to-head”, porównanie w ramach badania)
Badanie, w którym interesujące nas kuracje lub testy diagnostyczne są oceniane w tym samym badaniu.
Synonimy:
porównanie typu “head-to-head”, porównanie w ramach badania
Pełne objaśnienie:
Porównania kuracji w obrębie danego badania... czytaj dalej
disease progression bias – błąd progresji choroby
W badaniu dokładności testu diagnostycznego jest to błąd, który pojawia się, kiedy okres czasu pomiędzy referencyjnym testem standardowym, a testem indeksowym jest tak długi, że pomiędzy tymi testami interesujący nas problem zdrowotny... czytaj dalej
disease progression bias – błąd progresji choroby
W badaniu dokładności testu diagnostycznego jest to błąd, który pojawia się, kiedy okres czasu pomiędzy referencyjnym testem standardowym, a testem indeksowym jest tak długi, że pomiędzy tymi testami interesujący nas problem zdrowotny... czytaj dalej
disease stage – stadium choroby
Etap lub stopień zaawansowania choroby lub innego problemu zdrowotnego.
Pełne objaśnienie:
Etap lub stopień zaawansowania choroby. Kryteria określające stadia choroby są często ściśle określone dla danego schorzenia.
Przykład:
Na... czytaj dalej
disease status – status chorobowy
Zaklasyfikowanie uczestnika badania jako posiadającego interesujące nas schorzenie lub nieposiadającego go.
Pełne objaśnienie:
W porównaniu kuracji status chorobowy uczestnika może być wykorzystywany jako rezultat.
Może nim być posiadanie... czytaj dalej
double blinding (double masking) – metoda podwójnie ślepej próby (podwójne maskowanie)
Działania mające na celu zapobieżenie dwóm lub większej liczbie grup ludzi zaangażowanych w badanie wejścia w posiadanie wiedzy na temat tego, którzy uczestnicy otrzymali którą kurację.
Synonimy:
podwójne maskowanie
Pełne... czytaj dalej
double blinding (double masking) – metoda podwójnie ślepej próby (podwójne maskowanie)
Działania mające na celu zapobieżenie dwóm lub większej liczbie grup osób zaangażowanych w badanie wejścia w posiadanie wiedzy na temat tego, którzy uczestnicy otrzymali którą kurację.
Synonimy:
podwójne maskowanie
Pełne... czytaj dalej
double dummy (double dummy placebo) – badanie podwójnie pozorowane (podwójne placebo)
Wykorzystanie dwóch różnych rodzajów placebo, aby osiągnąć maskowanie, gdy porównywane w badaniu kuracje są w oczywisty sposób różne; np. tabletka i zastrzyk.
Synonimy:
podwójne placebo
Pełne objaśnienie:
Przykładem badania... czytaj dalej
dramatic treatment effect – dramatyczny efekt leczenia
Efekt leczenia, który jest tak duży, że nieprawdopodobne jest, aby jego wyjaśnieniem mógł być błąd systematyczny, nawet jeśli efekt ten nie był testowany w badaniu zaprojektowanym w sposób mający minimalizować zafałszowanie.
Pełne... czytaj dalej
drug (medication, medicine, pharmaceutical product) – lek (medykament, lekarstwo, produkt farmaceutyczny)
Substancja chemiczna stosowana jako kuracja.
Synonimy:
medykament, lekarstwo, produkt farmaceutyczny
Pełne objaśnienie:
Leki są produktami farmaceutycznymi, które mogą być podawane w różny sposób, w tym: doustnie (np. tabletki lub... czytaj dalej
effect estimate (effect size, estimate of effect, point estimate) – oszacowanie efektu (wielkość efektu, efekt szacunkowy, estymacja punktowa)
Miara statystyczna wskazująca najbardziej prawdopodobną wielkość efektu leczenia.
Synonimy:
wielkość efektu, efekt szacunkowy, estymacja punktowa
Pełne objaśnienie:
W badaniach nad efektami leczenia oszacowania efektu są obliczane, aby... czytaj dalej
effectiveness (clinical effectiveness, efficacy) – efektywność (efektywność kliniczna, skuteczność kliniczna)
Zakres, w jakim dana kuracja wywiera efekty korzystne w badaniu.
Synonimy:
efektywność kliniczna, skuteczność
Pełne objaśnienie:
Efektywność jest zakresem, w jakim dana kuracja wywiera efekty korzystne; tj. redukuje rezultaty niekorzystne... czytaj dalej
efficiency – wydajność
Zakres, w jakim wykorzystywane są zasoby, aby uzyskać najlepszą relację wartości do ceny.
Pełne objaśnienie:
Wydajność jest najlepszym wykorzystaniem dostępnych zasobów; tj. uzyskaniem dobrej jakości w zamian za zasoby. Wydajność... czytaj dalej
eligibility criteria (inclusion criteria, participation criteria, qualification criteria, selection criteria) – kryteria dopuszczenia (kryteria włączenia, kryteria uczestnictwa, kryteria kwalifikacji, kryteria selekcji)
Cechy wykorzystywane, aby zdecydować, czy dane osoby spełniają warunki umożliwiające uczestnictwo w badaniu i czy powinny być zaproszone do udziału w badaniu.
Synonimy:
kryteria włączenia, kryteria uczestnictwa, kryteria kwalifikacji,... czytaj dalej
enrolment (inclusion) – rekrutacja (włączanie)
Proces włączania uczestników do badania, jeśli spełniają jasno sprecyzowane kryteria dopuszczenia.
Synonimy:
włączanie
Pełne objaśnienie:
Rekrutacja jest procesem włączania uczestnika do badania. Uczestnicy powinni być włączeni... czytaj dalej
estimate – oszacowanie
Najbardziej prawdopodobna wielkość czegoś.
Pełne objaśnienie:
W badaniach nad efektami leczenia oszacowania efektu są obliczane, aby wskazać najbardziej prawdopodobną wielkość efektów leczenia. Do innych rodzajów oszacowań zaliczamy... czytaj dalej
evidence (empirical data, empirical evidence) – dowody (dane empiryczne, dowody empiryczne)
Fakty (rzeczywiste lub potwierdzone) przeznaczone do wykorzystania przy potwierdzaniu wniosku.
Synonimy:
dane empiryczne, dowody empiryczne
Pełne objaśnienie:
Fakt jest czymś poznanym poprzez doświadczenie lub obserwację. Fakty są... czytaj dalej
evidence profile – profil dowodowy
Tabela podsumowująca kluczowe informacje na temat wszystkich istotnych rezultatów leczenia, łącznie z podsumowaniem wyników i opinii na temat pewności dowodów.
Pełne objaśnienie:
Profile dowodowe przedstawiają kluczowe informacje na temat... czytaj dalej
evidence to decision framework (evidence to recommendation framework, EtD framework) – struktura “od dowodów do decyzji” (struktura „od dowodów do rekomendacji”, struktura EtD)
Ustrukturyzowany format służący do przechodzenia od dowodów do decyzji, zawierający kluczowe informacje ogólne oraz kryteria oceny wspomagające podejmowanie decyzji i wyciąganie wniosków.
Synonimy:
struktura „od dowodów do... czytaj dalej
explanatory trial (efficacy trial) – badanie wyjaśniające (badanie skuteczności)
Badanie zaprojektowane w celu oceny efektów leczenia prowadzonego w idealnych okolicznościach.
Synonimy:
badanie skuteczności
Pełne objaśnienie:
Badania mające ocenić efekty leczenia mogą być zaprojektowane, tak aby odpowiedzieć na jedno z... czytaj dalej
exploratory analysis – analiza eksploracyjna
Analiza, które nie ma w zamierzeniu dostarczyć ostatecznych dowodów, ale raczej zasugerować kierunki przyszłych badań.
Pełne objaśnienie:
Analizy eksploracyjne mogą, ale nie muszą, być określone z góry (w protokole badania lub... czytaj dalej
exploratory analysis – analiza eksploracyjna
Analiza, które nie ma w zamierzeniu dostarczyć ostatecznych dowodów, ale raczej zasugerować kierunki przyszłych badań.
Pełne objaśnienie:
Analizy eksploracyjne mogą, ale nie muszą, być określone z góry (w protokole badania lub... czytaj dalej
extrapolated evidence – dowody ekstrapolowane
Stosowanie wyników badań do osób, kuracji lub rezultatów, których nie obejmowało dane badanie.
Pełne objaśnienie:
Ekstrapolacja jest często konieczna, kiedy podejmuje się decyzje na podstawie dowodów badawczych. Może mieć to miejsce,... czytaj dalej
factorial study (factorial design, factorial trial) – badanie czynnikowe (planowanie czynnikowe, badanie z zastosowaniem zmiennych)
Rodzaj badania randomizowanego, w którym efekty dwóch lub większej liczby kuracji są porównywane poprzez stosowanie ich oddzielnie, razem lub niestosowanie w ogóle.
Synonimy:
planowanie czynnikowe, badanie z zastosowaniem zmiennych
Pełne... czytaj dalej
fair comparisons of treatments – obiektywne porównania kuracji
Badania projektowane, przeprowadzane, raportowane oraz interpretowane tak, aby zminimalizować zafałszowanie oraz przypadek w pomiarach efektów leczenia.
Pełne objaśnienie:
Obiektywne testy kuracji są ocenami zaprojektowanymi w sposób mający... czytaj dalej
false negative test result (beta, false negative, type 2 error) – wynik testu fałszywie negatywny (Beta, wynik fałszywie ujemny, błąd typu 2)
Błędne wywnioskowanie, że nie występuje różnica w efektach pomiędzy kuracjami lub pomiędzy daną kuracją, a brakiem kuracji, podczas gdy w rzeczywistości różnica istnieje.
Synonimy:
Beta, wynik fałszywie ujemny, błąd typu 2
Pełne... czytaj dalej
false negative test result (duplicate) – wynik testu fałszywie negatywny (duplikat)
W przypadku testów, wynik fałszywie negatywny ma miejsce, kiedy wynik testu indeksowego jest negatywny, natomiast wynik referencyjnego testu standardowego jest pozytywny.
Pełne objaśnienie:
W badaniu dokładności testu diagnostycznego wynik... czytaj dalej
false positive test result (alpha, false positive, type 1 error) – wynik testu fałszywie pozytywny (alfa, wynik fałszywie dodatni, błąd typu 1)
Błędne wywnioskowanie, że występuje różnica w efektach pomiędzy kuracjami lub pomiędzy daną kuracją, a brakiem kuracji, podczas gdy w rzeczywistości różnicy nie ma.
Synonimy:
alfa, wynik fałszywie dodatni, błąd typu 1
Pełne... czytaj dalej
false positive test result (duplicate) – wynik testu fałszywie pozytywny (duplikat)
W przypadku testów, wynik fałszywie pozytywny ma miejsce, kiedy wynik testu indeksowego jest pozytywny, natomiast wynik referencyjnego testu standardowego jest negatywny.
Pełne objaśnienie:
W badaniu dokładności testu diagnostycznego wynik... czytaj dalej
follow-up (post-treatment outcome measurement) – katamneza (pomiar rezultatów leczenia po przebyciu kuracji)
W porównaniach kuracji ocena uczestników badania po zakończeniu kuracji lub długość czasu, przez który uczestnicy są obserwowani po przydzieleniu do danej grupy porównawczej leczenia.
Synonimy:
pomiar rezultatów leczenia po przebyciu... czytaj dalej
forest plot – wykres leśny
Graficzne przedstawienie oszacowań takich jak oszacowania efektów z każdego badania zawartego w metaanalizie, razem z wynikami ogólnymi.
Pełne objaśnienie:
Wykresy leśne zazwyczaj przedstawiają oszacowania efektów dla konkretnego rezultatu... czytaj dalej
GRADE (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) – GRADE (Klasyfikacja Ocen Zaleceń, Rozwoju oraz Ewaluacji)
Systematyczne podejście do oceniania i przekazywania pewności dowodów oraz przechodzenia od dowodów do zaleceń lub decyzji.
Synonimy:
Klasyfikacja Ocen Zaleceń, Rozwoju oraz Ewaluacji
Pełne objaśnienie:
Grupa Robocza GRADE powstała w roku... czytaj dalej
guideline (clinical practice guideline, practice guideline) – wytyczne (wytyczne praktyki klinicznej, wytyczne praktyki)
Zalecenia co do tego, w jaki sposób personel medyczny powinien zapewniać opiekę.
Synonimy:
wytyczne praktyki klinicznej, wytyczne praktyki
Pełne objaśnienie:
Wytyczne praktyki klinicznej są stwierdzeniami zawierającymi zalecenia mające na... czytaj dalej
harm – szkoda
Niepożądany rezultat wynikający z zagrożenia; może być niewykryty przez daną osobę (szkodliwe działanie) lub może skutkować oznakami lub objawami (szkodliwa reakcja).
czytaj dalej
hazard – zagrożenie
Potencjalne źródło szkody.
czytaj dalej
high certainty of the evidence – wysoka pewność dowodów
Badanie dostarcza bardzo dobrego wskazania co do prawdopodobnego efektu leczenia. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty rezultat będzie znacząco inny jest niskie.
Synonimy:
wysoka pewność co do szacowanego rezultatu, wysoka jakość... czytaj dalej
high certainty of the evidence – wysoka pewność dowodów
Badanie dostarcza bardzo dobrego wskazania co do prawdopodobnego efektu leczenia. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty rezultat będzie znacząco inny jest niskie.
Synonimy:
wysoka pewność co do szacowanego rezultatu, wysoka jakość... czytaj dalej
important (clinically important, clinically significant) – ważny (ważny klinicznie, istotny klinicznie)
Ocena stwierdzająca, że efekt leczenia jest znaczący lub ważny dla osób, których dotyczy.
Synonimy:
ważny klinicznie, istotny klinicznie
Pełne objaśnienie:
Ważność efektu leczenia jest czasami określana jako istotność kliniczna lub... czytaj dalej
imprecision – niedokładność
Zakres prawdopodobnego wpływu przypadku na wyniki badania, metaanalizy lub pomiaru.
Pełne objaśnienie:
Czym większa niedokładność, tym większe prawdopodobieństwo bycia wprowadzonym w błąd na skutek przypadku. Przedział ufności dla... czytaj dalej
incidence (occurrence) – częstość występowania (występowanie)
Liczba nowych przypadków wystąpienia czegoś w populacji na przestrzeni konkretnego okresu czasu.
Synonimy:
występowanie
Pełne objaśnienie:
Częstość występowania rezultatu takiego jak udar lub zawał serca jest liczbą nowych przypadków... czytaj dalej
inconsistency (heterogeneity, variability) – niekonsekwencja (niejednorodność, zmienność)
W porównaniach kuracji niewyjaśnione zmiany oszacowań efektów pomiędzy podobnymi badaniami.
Synonimy:
niejednorodność, zmienność
Pełne objaśnienie:
Niekonsekwencja w oszacowaniach efektów w różnych badaniach z podobnymi (ale nie... czytaj dalej
incremental cost-effectiveness ratio (ICER) – inkrementalny współczynnik efektywności kosztów
Różnica w kosztach dwóch kuracji porównywanych w badaniu w stosunku do różnicy w ich efektach.
Synonimy:
ICER
Pełne objaśnienie:
Inkrementalny współczynnik efektywności kosztów (ICER) jest miarą efektywności leczenia lub “stosunkiem... czytaj dalej
incremental cost-effectiveness ratio (ICER) – inkrementalny współczynnik efektywności kosztów (ICER)
Różnica w kosztach dwóch kuracji porównywanych w badaniu w stosunku do różnicy w ich efektach.
Synonimy:
ICER
Pełne objaśnienie:
Inkrementalny współczynnik efektywności kosztów (ICER) jest miarą efektywności leczenia lub “stosunkiem... czytaj dalej
indeterminate diagnostic test result (intermediate test result, valid inconclusive test result) – nieokreślony wynik testu diagnostycznego (pośredni wynik testu, prawidłowy nierozstrzygający wynik testu)
Wynik testu diagnostycznego, w którym rezultat jest znany, ale nie może być jasno zaklasyfikowany ani jako pozytywny, ani jako negatywny.
Synonimy:
nieokreślony wynik testu, prawidłowy nierozstrzygający wynik testu
Pełne... czytaj dalej
index test – test indeksowy
Test diagnostyczny, który jest oceniany w odniesieniu do referencyjnego testu standardowego w badaniu dokładności testu.
Pełne objaśnienie:
Oceny dokładności testu diagnostycznego wymagają porównania ocenianego testu diagnostycznego,... czytaj dalej
indicator – wskaźnik
Miara odzwierciedlająca zmiany związane z daną kuracją, która jest stosowana do oceny wyników.
Pełne objaśnienie:
Wskaźnik jest ilościowym lub jakościowym czynnikiem lub zmienną, która dostarcza prostych i niezawodnych sposobów... czytaj dalej
indirect comparison – porównanie pośrednie
Porównanie dokonywane pomiędzy różnymi badaniami, w przeciwieństwie do porównania bezpośredniego dokonywanego w obrębie jednego badania.
Pełne objaśnienie:
Porównanie bezpośrednie to porównanie danych kuracji w obrębie jednego... czytaj dalej
indirectness – niejednoznaczność
Zakres, w jakim badania porównują niebezpośrednio interesujące nas kuracje w interesujących nas populacjach oraz mierzą interesujące nas rezultaty.
Pełne objaśnienie:
Istnieją trzy rodzaje niejednoznaczności.
Pierwszym jest niepewność... czytaj dalej
informed consent – świadoma zgoda
Proces, poprzez który potencjalni uczestnicy badania są uświadamiani o jego celu i konsekwencjach z niego wynikających dla nich oraz są proszeni o wyrażenie zgody na udział w nim.
Pełne objaśnienie:
Świadoma zgoda jest procesem, poprzez... czytaj dalej
intensity – nasilenie
Stopień szkody, która wynika ze skutków niepożądanych; termin “ostrość” jest często stosowany do opisania nasilenia zdarzenia, ale pojęcie ostrości lepiej zachować jako deskryptor stopnia nasilenia (jak w określeniach łagodne,... czytaj dalej
intention-to-treat analysis – analiza zgodna z zamiarem leczenia
Analiza oparta na wynikach wszystkich uczestników badania przydzielonych do każdej z grup porównawczych leczenia.
Pełne objaśnienie:
Analizy zgodne z zamiarem leczenia są analizami, które zawierają dane od wszystkich uczestników... czytaj dalej
intention-to-treat analysis – analiza zgodna z zamiarem leczenia
Analiza oparta na wynikach wszystkich uczestników badania przydzielonych do każdej z grup porównawczych leczenia.
Pełne objaśnienie:
Analizy zgodne z zamiarem leczenia są analizami, które zawierają dane od wszystkich uczestników... czytaj dalej
interim analysis – analiza tymczasowa
Analiza przeprowadzana, aby sprawdzić czy rozsądnym jest kontynuować trwające badanie.
Pełne objaśnienie:
Analizy tymczasowe są analizami wykonywanymi przed oficjalnym zakończeniem badania oraz zazwyczaj przed zakończeniem rekrutacji... czytaj dalej
interim analysis – analiza tymczasowa
Analiza przeprowadzana, aby sprawdzić czy rozsądnym jest kontynuowanie trwającego badania.
Pełne objaśnienie:
Analizy tymczasowe są analizami wykonywanymi przed oficjalnym zakończeniem badania oraz zazwyczaj przed zakończeniem rekrutacji... czytaj dalej
interrupted time series study (interrupted time series analysis, ITS study) – badanie z wykorzystaniem przerywanych szeregów czasowych (analiza przerywanych szeregów czasowych, ITS)
Rodzaj badania nierandomizowanego, które mierzy rezultat w wielu punktach czasowych przed i po zastosowaniu kuracji (“przerywanie”).
Synonimy:
analiza przerywanych szeregów czasowych, ITS
Pełne objaśnienie:
Badania z wykorzystaniem... czytaj dalej
lead-time bias – błąd z tytułu czasu wykrycia
Pozorny wzrost przeżywalności dzięki wykryciu schorzenia takiego jak nowotwór złośliwy we wczesnej fazie, kiedy nie ma to rzeczywistego wpływu na przeżywalność, a skutkuje jedynie dłuższym okresem czasu z postawioną diagnozą.
Pełne... czytaj dalej
lead-time bias – błąd z tytułu czasu wykrycia
Pozorny wzrost przeżywalności dzięki wykryciu schorzenia takiego jak nowotwór złośliwy we wczesnej fazie, kiedy nie ma to rzeczywistego wpływu na przeżywalność, a skutkuje jedynie dłuższym okresem czasu z postawioną diagnozą.
Pełne... czytaj dalej
length-time bias (length bias) – błąd z tytułu czasu trwania badania
W badaniach przesiewowych, pozorny wzrost przeżywalności dzięki wykryciu choroby wcześniej niż byłaby wykryta w innych okolicznościach.
Pełne objaśnienie:
Ponieważ bardziej agresywne choroby są bezobjawowe przez krótszy okres czasu,... czytaj dalej
length-time bias (length bias) – błąd z tytułu czasu trwania badania
W badaniach przesiewowych, pozorny wzrost przeżywalności dzięki wykryciu choroby wcześniej niż byłaby wykryta w innych okolicznościach.
Pełne objaśnienie:
Ponieważ bardziej agresywne choroby są bezobjawowe przez krótszy okres czasu,... czytaj dalej
level of evidence (hierarchy of evidence) – poziom dowodu naukowego (hierarchia dowodów naukowych)
Wskazanie, w oparciu o ryzyko błędu systematycznego, w którym miejscu hierarchii dowodów naukowych znajduje się dany rodzaj badania.
Synonimy:
hierarchia dowodów naukowych
Pełne objaśnienie:
“Poziom dowodu naukowego” to termin... czytaj dalej
level of evidence (hierarchy of evidence) – poziom dowodu naukowego (hierarchia dowodów naukowych)
Wskazanie, w oparciu o ryzyko błędu systematycznego, w którym miejscu hierarchii dowodów naukowych znajduje się dany rodzaj badania.
Synonimy:
hierarchia dowodów naukowych
Pełne objaśnienie:
“Poziom dowodu naukowego” to termin... czytaj dalej
likelihood (probability, risk) – prawdopodobieństwo (ryzyko)
Prawdopodobieństwo, że zdarzenie, zależność lub różnica pojawią się w badaniu lub w praktyce.
Synonimy:
ryzyko
Pełne objaśnienie:
Prawdopodobieństwo zdarzenia (rezultatu) jest prawdopodobieństwem, że ktoś doświadczy tego zdarzenia;... czytaj dalej
likelihood ratio – wskaźnik wiarygodności
Miara dokładności badania przesiewowego lub testu diagnostycznego.
Pełne objaśnienie:
Wskaźnik wiarygodności jest stosunkiem prawdopodobieństwa danego wyniku testu wśród osób z choroba docelową do prawdopodobieństwa takiego samego... czytaj dalej
loss to follow-up (attrition, drop-outs) – utracenie z obserwacji (utrata, uczestnicy przerywający leczenie)
Utrata uczestników w trakcie badania.
Synonimy:
utrata, uczestnicy przerywający leczenie
Pełne objaśnienie:
Utracenie z obserwacji pojawia się, kiedy badacze tracą kontakt z uczestnikiem i w ten sposób nie mogą ukończyć planowanych prób... czytaj dalej
low certainty of the evidence (low confidence in the effect estimate, low quality of the evidence, low strength of the evidence) – niska pewność dowodów (niska pewność co do szacowanego rezultatu, niska jakość dowodów, niska siła dowodów)
Badanie dostarcza pewne wskazania co do prawdopodobnego efektu. Jednakże prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty rezultat będzie znacząco inny jest wysokie.
Synonimy:
niska pewność co do szacowanego rezultatu, niska jakość dowodów, niska... czytaj dalej
low risk of bias (internal validity) – niskie ryzyko zafałszowania (wiarygodność wewnętrzna)
W badaniach efektów leczenia stopień, w jakim projekt i przeprowadzenie badania eliminuje lub redukuje błąd systematyczny.
Synonimy:
wiarygodność wewnętrzna
Pełne objaśnienie:
W porównaniach kuracji wiarygodność, czasami określana jako... czytaj dalej
margin of error (CI, confidence interval) – margines błędu (PU, przedział ufności)
Miara niepewności spowodowanej dziełem przypadku.
Synonimy:
PU, przedział ufności
Pełne objaśnienie:
Przedział ufności odzwierciedla stopień, w jakim przypadek może być odpowiedzialny za wyniki badania takie jak szacowany rezultat (albo... czytaj dalej
margin of error (confidence interval, CI, margin of error) – margines błędu (przedział ufności, PU, margines błędu)
Miara niepewności spowodowanej dziełem przypadku.
Synonimy:
PU, margines błędu
Pełne objaśnienie:
Przedział ufności odzwierciedla stopień, w którym przypadek może być odpowiedzialny za wyniki badania takie jak szacowany rezultat (albo... czytaj dalej
measurement bias (ascertainment bias, detection bias, observer bias) – błąd pomiaru (tendencyjność próbkowania, błąd diagnozowania, tendencyjność obserwatora)
Błąd wynikający z różnic systematycznych w pomiarach rezultatów w grupach porównawczych leczenia w danym badaniu.
Synonimy:
tendencyjność próbkowania, błąd diagnozowania, tendencyjność obserwatora
Pełne objaśnienie:
Błąd pomiaru... czytaj dalej
Mendelian randomization – randomizacja Mendla
Forma badań genetycznych, która opiera się na alokacji losowej alleli i umożliwia wnioskowanie przyczynowe z użyciem danych obserwacyjnych.
czytaj dalej
meta-analysis – metaanaliza
Statystyczne połączenie oszacowań pochodzących z dwóch lub większej liczby podobnych badań mające na celu podanie ogólnego oszacowania efektu.
Pełne objaśnienie:
Metaanaliza jest statystyczną syntezą danych z osobnych, ale podobnych... czytaj dalej
minimization – minimalizacja
Metoda stosowana do przydzielania uczestników do kuracji w danym badaniu, mająca na celu osiągnięcie równowagi pomiędzy grupami porównawczymi leczenia pod względem czynników, po których można się spodziewać wpływania na... czytaj dalej
moderate certainty of the evidence – umiarkowana pewność dowodów
Badanie dostarcza dobrego wskazania co do prawdopodobnego efektu leczenia. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty wynik leczenia nie będzie znacząco inny jest umiarkowane.
Synonimy:
umiarkowana pewność co do szacowanego rezultatu,... czytaj dalej
moderate certainty of the evidence (moderate confidence in the effect estimate, moderate quality of the evidence, moderate strength of the evidence) – umiarkowana pewność dowodów (umiarkowana pewność co do szacowanego rezultatu, umiarkowana jakość dowodów, umiarkowana siła dowodów)
Badanie dostarcza dobrego wskazania co do prawdopodobnego efektu leczenia. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty wynik leczenia nie będzie znacząco inny jest umiarkowane.
Synonimy:
umiarkowana pewność co do szacowanego rezultatu,... czytaj dalej
modified intention-to-treat analysis – zmodyfikowana analiza zgodna z zamiarem leczenia
Analiza wyników badania, która wyklucza niektórych uczestników.
Pełne objaśnienie:
Nie istnieje jasna definicja tego, czym jest zmodyfikowana analiza zgodna z zamiarem leczenia, a opisy tych analiz bardzo się od siebie różnią w... czytaj dalej
monitoring – monitorowanie
Sprawdzanie i rejestrowanie określonych pomiarów.
Pełne objaśnienie:
Uczestnicy badania nad efektami leczenia mogą być monitorowani, aby sprawdzać i rejestrować rezultaty leczenia lub inne dane takie jak przestrzeganie przydzielonego... czytaj dalej
multicentre study – badanie wieloośrodkowe
Badanie, w którym współpracuje kilka ośrodków (np. szpitali lub zakładów podstawowej opieki zdrowotnej).
Pełne objaśnienie:
Wiele badań jest zbyt małych, aby zapewnić użyteczne informacje z powodu niewystarczającej liczby... czytaj dalej
multiple statistical comparisons – statystyczne porównania wielokrotne
Zastosowanie wielu testów statystycznej istotności zależności podczas analizy wyników badania.
Pełne objaśnienie:
Statystyczne porównania wielokrotne (wiele testów zależności) wyników badania zwiększają prawdopodobieństwo jednej... czytaj dalej
natural course of health problems (natural history, natural progression) – naturalny przebieg problemów zdrowotnych (naturalna historia choroby, naturalny rozwój choroby)
Przebieg schorzenia (pogorszenie lub poprawa) bez zastosowania leczenia.
Synonimy:
naturalna historia choroby, naturalny rozwój choroby
Pełne objaśnienie:
Naturalny przebieg schorzenia jest określeniem odnoszącym się do faktu, że bez... czytaj dalej
negative predictive value (NPV) – ujemna wartość predykcyjna (UWP)
Odsetek osób, które nie posiadają interesującego nas schorzenia lub choroby docelowej, z ujemnym wynikiem testu.
Synonimy:
UWP
Pełne objaśnienie:
Ujemna wartość predykcyjna badania przesiewowego lub testu diagnostycznego określa... czytaj dalej
nocebo effect – efekt nocebo
Niekorzystny efekt, który jest lub może być powodowany przez leczenie obojętne, które, jak się zakłada, ma działanie psychologiczne osiągane poprzez sugestię.
Pełne objaśnienie:
Efekty nocebo to niekorzystne efekty leczenia obojętnego... czytaj dalej
nocebo effect – efekt nocebo
Niekorzystny efekt, który jest lub może być powodowany przez leczenie obojętne, które, jak się zakłada, ma działanie psychologiczne osiągane poprzez sugestię.
Pełne objaśnienie:
Efekty nocebo to niekorzystne efekty leczenia obojętnego... czytaj dalej
non-random allocation – alokacja nielosowa
Metody przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia, które nie są losowe, ale mają utworzyć podobne grupy.
Synonimy:
alokacja quasi-losowa
Pełne objaśnienie:
Quasi-losowe metody alokacji obejmują alokację przy pomocy... czytaj dalej
non-random allocation (quasi-random allocation) – alokacja nielosowa (alokacja quasi-losowa)
Metody przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia, które nie są losowe, ale mają utworzyć podobne grupy.
Synonimy:
alokacja quasi-losowa
Pełne objaśnienie:
Quasi-losowe metody alokacji obejmują alokację przy pomocy... czytaj dalej
non-randomized study (non-experimental study, observational study) – badanie nierandomizowane (badanie nieeksperymentalne, badanie obserwacyjne)
Kategoria badań, które nie wykorzystują alokacji losowej do przydzielania uczestników do grup porównawczych leczenia.
Synonimy:
badanie nieeksperymentalne, badanie obserwacyjne
Pełne objaśnienie:
Badanie nierandomizowane, określane... czytaj dalej
number needed to harm (NNH, NNTH) – wskaźnik “number needed to harm”, liczba potrzebna do zaszkodzenia (wskaźnik NNH, NNTH)
Liczba osób, które muszą być leczone przez konkretny okres czasu, zanim pojawi się jeden niekorzystny punkt końcowy kuracji.
Synonimy:
wskaźnik NNH, NNTH
Pełne objaśnienie:
Liczba potrzebna do zaszkodzenia jest oszacowaniem tego, ile osób... czytaj dalej
number needed to screen (NNS, NNTS) – wskaźnik “number needed to screen”, liczba potrzebna do badań przesiewowych (wskaźnik NNS, NNTS)
Liczba osób, które muszą przejść badania przesiewowe w trakcie konkretnego okresu czasu, zanim pojawi się jeden korzystny punkt końcowy tych badań.
Synonimy:
wskaźnik NNS, NNTS
Pełne objaśnienie:
Liczba potrzebna do badań przesiewowych... czytaj dalej
number needed to treat (NNT, NNTT) – parameter „number needed to treat”, liczba potrzebna do leczenia (wskaźnik NNT, NNTT)
Liczba osób, które muszą przechodzić leczenie przez konkretny okres czasu, zanim pojawi się jeden korzystny punkt końcowy tej kuracji.
Synonimy:
wskaźnik NNT, NNTT
Pełne objaśnienie:
Liczba potrzebna do leczenia jest oszacowaniem tego, ile... czytaj dalej
objective outcome (objective measure) – obiektywny punkt końcowy (obiektywna miara)
Punkt końcowy mniej podatny na interpretacje przez potencjalnie stronniczych obserwatorów.
Synonimy:
obiektywna miara
Pełne objaśnienie:
Obiektywne punkty końcowe są ocenami potencjalnych korzyści lub szkód kuracji, które nie są podatne w... czytaj dalej
odds – szanse
W porównaniach kuracji statystyczna miara liczby osób w grupie porównawczej leczenia doświadczających danego punktu końcowego podzielonej przez liczbę osób niedoświadczających go.
Pełne objaśnienie:
W badaniu nad efektami leczenia szanse... czytaj dalej
odds ratio (OR) – iloraz szans (OR)
Statystyczna miara szans punktu końcowego w jednej grupie porównawczej leczenia podzielonych przez szanse w innej grupie porównawczej.
Synonimy:
OR
Pełne objaśnienie:
W badaniu nad efektami leczenia szanse punktu końcowego w grupie... czytaj dalej
outcome (outcome measure) – punkt końcowy (wskaźnik efektywności interwencji)
W porównaniach kuracji korzystne lub niekorzystne zdarzenie lub zmiana, która może wystąpić po kuracji i jest dostrzegalna w badaniach.
Synonimy:
wskaźnik efektywności interwencji
Pełne objaśnienie:
W badaniach nad efektami leczenia punkty... czytaj dalej
outcome measured on a scale (continuous outcome) – punkt końcowy mierzony na skali (punkt końcowy ciągły)
Punkty końcowe w badaniu mierzone na skali z potencjalnie nieskończoną liczbą możliwych wartości w obrębie danego przedziału.
Synonimy:
punkt końcowy ciągły
Pełne objaśnienie:
Punkty końcowe ciągłe są punktami końcowymi (takimi... czytaj dalej
overdiagnosis (disease mongering, medicalization, pathologization) – nadrozpoznawalność (fabrykowanie chorób, medykalizacja, patologizacja)
Rozpoznanie “choroby” (np. poprzez badania przesiewowe), która nigdy, przez całe życia pacjenta, nie przysporzy problemów.
Synonimy:
fabrykowanie chorób, medykalizacja, patologizacja
Pełne objaśnienie:
Nadrozpoznawalność jest efektem... czytaj dalej
overtreatment (disease mongering, medicalization, overutilization, pathologization) – zbędne leczenie (fabrykowanie chorób, medykalizacja, nadużywanie, patologizacja)
Niepotrzebne leczenie (np. choroby, która nie powoduje objawów i ustąpi samoistnie) lub intensywne leczenie choroby, która może być wyleczona przy pomocy mniej intensywnej kuracji.
Synonimy:
fabrykowanie chorób, medykalizacja, nadużywanie,... czytaj dalej
performance bias – błąd odmiennego traktowania pacjentów
Błąd wynikający z różnic w opiece zapewnianej uczestnikom badania, innych niż porównywane kuracje.
Pełne objaśnienie:
Błąd odmiennego traktowania pacjentów może się pojawić, jeśli uczestnicy badania (osoby otrzymujące oraz... czytaj dalej
play of chance (random error) – przypadek (błąd losowy)
W porównaniach kuracji jest to rodzaj błędu, który może wpływać na wyniki, ponieważ poddano obserwacji zbyt mało zdarzeń lub rezultatów, aby dostarczyć wiarygodny wskaźnik efektów leczenia.
Synonimy:
błąd losowy
Pełne... czytaj dalej
primary outcome (main outcome, primary end point) – pierwszorzędowy punkt końcowy (główny punkt końcowy, pierwszorzędowe kryterium oceny końcowej)
Mierzone w porównaniach kuracji punkty końcowe, które zostały określone z góry jako te najważniejsze w poszukiwaniu potencjalnych korzyści lub szkód porównywanych kuracji.
Synonimy:
główny punkt końcowy, pierwszorzędowe kryterium... czytaj dalej
random allocation (randomization, random selection) – alokacja losowa (randomizacja, dobór losowy)
Proces przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia przy użyciu procesu losowego, jak losowanie, aby uchronić się przed zafałszowaniem.
Synonimy:
randomizacja, dobór losowy
Pełne objaśnienie:
Alokacja losowa... czytaj dalej
relative effect – efekt względny
Stosunek wskaźników rezultatu w jednej grupie porównawczej leczenia do wskaźników innej grupy w danym badaniu.
Pełne objaśnienie:
Efekty względne są stosunkiem wskaźników rezultatu pomiędzy grupami porównawczymi leczenia w danym... czytaj dalej
reporting bias – błąd wybiórczego raportowania (zafałszowanie publikacyjne)
Błąd wynikający z decyzji badaczy lub innych podmiotów (np. firm farmaceutycznych lub redaktorów naczelnych czasopism) o nieraportowaniu lub niepublikowaniu wyników badania lub też o niedostarczaniu pełnych informacji na temat badania.... czytaj dalej
research data (empirical data, empirical evidence) – dane badawcze (dane empiryczne, dowody empiryczne)
Informacje zgromadzone w trakcie badań w celu ułatwienia odniesienia się do pytań badawczych takich jak ocena efektów leczenia.
Synonimy:
dane empiryczne, dowody empiryczne
Pełne objaśnienie:
Dane są pomiarami oraz informacjami... czytaj dalej
research evidence (research findings, research results) – dowody badawcze (ustalenia badań, wyniki badań)
Ustalenia badań, w tym przeglądów systematycznych.
Synonimy:
ustalenia badań, wyniki badań
Pełne objaśnienie:
Dowody składają się z faktów (rzeczywistych lub potwierdzonych) przeznaczonych do zastosowania przy potwierdzaniu wniosku.... czytaj dalej
risk of bias – ryzyko błędu systematycznego
Prawdopodobieństwo wystąpienia błędu systematycznego (zafałszowania), który zniekształca szacowany rezultat w porównaniach kuracji.
Pełne objaśnienie:
Zafałszowania są powodowane przez niedoskonałości w projekcie, realizacji, analizie,... czytaj dalej
secondary outcome – drugorzędowy punkt końcowy
Mierzone w badaniu punkty końcowe, które zostały określone z góry jako mniej istotne niż pierwszorzędowe punkty końcowe.
Pełne objaśnienie:
Drugorzędowe punkty końcowe są mierzonymi w badaniach lub przeglądach systematycznych efektów... czytaj dalej
single blinding (single masking) – metoda pojedynczo ślepej próby (pojedyncze maskowanie)
Działania mające na celu zapobieżenie jednej grupie ludzi zaangażowanych w badanie wejścia w posiadanie wiedzy na temat tego, którzy uczestnicy otrzymali którą kurację.
Synonimy:
pojedyncze maskowanie
Pełne objaśnienie:
Metoda pojedynczo... czytaj dalej
single participant trial (single case design) – badanie z udziałem pojedynczego uczestnika (projekt pojedynczego przypadku)
Badanie, w którym różne kuracje są losowo przypisywane jednej osobie do stosowania w różnym czasie.
Synonimy:
projekt pojedynczego przypadku
Pełne objaśnienie:
Badanie w modelu “n of 1” jest badaniem klinicznym w układzie naprzemiennym... czytaj dalej
smallest important difference – najmniejsza istotna różnica
Najmniejszy efekt leczenia, określany jako istotny przez osoby dotknięte danym problemem.
Pełne objaśnienie:
Najmniejsza istotna różnica jest najmniejszą zmianą rezultatu, którą osoby dotknięte danym problemem będą uważały za... czytaj dalej
spin (interpretation bias) – interpretacja (błąd interpretacji)
Błąd wynikający z interpretowania wyników badania w sposób, który wykracza poza obiektywną ocenę dowodów.
Synonimy:
błąd interpretacji
Pełne objaśnienie:
Błąd interpretacji jest interpretacją wyników badania, która wychodzi poza... czytaj dalej
sponsor bias – błąd związany ze sponsorowaniem badania
Błąd wynikający z realizacji badania lub interpretacji wyników, motywowany interesami finansowymi lub naukowymi.
Pełne objaśnienie:
Błąd związany ze sponsorowaniem badania odnosi się do wypaczeń w realizacji lub interpretacji badania,... czytaj dalej
subgroup analysis – analiza podgrup
Analiza ograniczona do wybranych grup uczestników badania, aby ocenić, czy szacowane efekty różnią się pomiędzy podgrupami.
Pełne objaśnienie:
Analizy podgrup wykonywane są, aby określić w przybliżeniu efekt leczenia w jednym lub... czytaj dalej
surrogate outcome (proxy outcome, substitute outcome) – surogat (zastępczy punkt końcowy)
Punkty końcowe mierzone w badaniu, które nie mają bezpośredniego znaczenia praktycznego, ale sądzi się, że odzwierciedlają punkty końcowe, które są istotne.
Synonimy:
zastępczy punkt końcowy
Pełne objaśnienie:
Surogaty są... czytaj dalej
treatment effect (clinical impact, estimate of effect, impact) – efekt leczenia (wpływ kliniczny, efekt szacunkowy, wpływ)
Zmiany (wzrosty lub spadki) lub różnice w skutkach zdrowotnych w efekcie zastosowanej kuracji.
Synonimy:
wpływ kliniczny, efekt szacunkowy, wpływ
Pełne objaśnienie:
Efekty leczenia są zmianami w rezultatach, które są związane z dana... czytaj dalej
triple blinding (triple masking) – metoda potrójnie ślepej próby (potrójne maskowanie)
Działania mające na celu zapobieżenie trzem lub większej liczbie grup ludzi zaangażowanych w badanie wejścia w posiadanie wiedzy na temat tego, którzy uczestnicy otrzymali którą kurację.
Synonimy:
potrójne maskowanie
Pełne... czytaj dalej
undesirable effect – efekt niekorzystny
Różnica w rezultatach, która nie faworyzuje danej kuracji w porównaniu kuracji.
Pełne objaśnienie:
Efekty niekorzystne mogą być wzmocnieniem niepożądanego rezultatu (np. większy ból lub większa liczba udarów) lub osłabieniem... czytaj dalej
unfairness (health inequity, inequity) – niesprawiedliwość (nierówność zdrowotna, nierówność)
Możliwe do uniknięcia nierówności w dziedzinie zdrowia pomiędzy grupami osób.
Synonimy:
nierówność zdrowotna, nierówność
Pełne objaśnienie:
Nierówności zdrowotne są możliwymi do uniknięcia nierównościami w dziedzinie zdrowia... czytaj dalej
unit of analysis error – błąd jednostki analizy
Rodzaj błędu wpływającego na wyniki badania, zazwyczaj randomizowanego kontrolowanego badania klinicznego z zastosowaniem klasteryzacji, kiedy jednostki zastosowane w analizie wyników są inne od jednostek alokacji do grup porównawczych... czytaj dalej
very low certainty of the evidence – bardzo niska pewność dowodów
Badanie nie dostarcza wiarygodnego wskazania co do prawdopodobnego efektu. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty wynik będzie znacząco inny jest bardzo wysokie.
Synonimy:
bardzo niska pewność co do szacowanego rezultatu, bardzo niska... czytaj dalej
yes/no outcomes (dichotomous outcome) – punkt końcowy typu tak/nie (punkt końcowy dychotomiczny)
Punkty końcowe, dla których istnieją dwie możliwości, np. ciąża lub brak ciąży.
Synonimy:
punkt końcowy dychotomiczny
Pełne objaśnienie:
Punkty końcowe dychotomiczne to punkty końcowe typu tak/nie, których pacjenci doświadczają lub... czytaj dalej