Strona główna

Słowniczek / Glosariusz

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S T U V W X Y Z

acceptability – akceptowalność

Na ile leczenie / terapia / interwencja lub zalecenie jest/są akceptowane przez osoby, których dotyczą lub które wdrażają je w badaniach albo w praktyce. Pełne objaśnienie: Pacjenci / klienci / użytkownicy mogą nie uznawać interwencji za... czytaj dalej

adherence – przestrzeganie zaleceń przyjmowania leków

Proces, w którym pacjenci przyjmują lekarstwa zgodnie z zaleceniami; posiada on trzy składowe: zainicjowanie, realizacja oraz wytrwałość, po których następuje zaprzestanie. Synonimy: przestrzeganie przepisanego dawkowania, stosowanie się... czytaj dalej

adverse (drug) effect – działanie uboczne (leku, szkoda)

Potencjalnie szkodliwe działanie wynikające z interwencji związanej z zastosowaniem produktu leczniczego, które stanowi niebezpieczeństwo niepożądanego działania leku i jest zazwyczaj powiązane z nieprawidłowym badaniem laboratoryjnym lub... czytaj dalej

adverse (drug) reaction – działania niepożądane leku

Znacząco szkodliwa lub nieprzyjemna reakcja wynikająca z interwencji związanej z zastosowaniem produktu leczniczego, która przewiduje zagrożenie ze strony przyszłego podawania leku oraz uzasadnia profilaktykę, specjalne leczenie, zmianę... czytaj dalej

adverse event (or adverse experience) – zdarzenie niepożądane

Jakiekolwiek nieprzewidziane zdarzenie medyczne związane z zastosowaniem leku u ludzi, niezależnie od tego czy jest uważane za powiązane z danym lekiem, czy nie. Synonimy: działania uboczne, niekorzystne efekty leczenia Pełne... czytaj dalej

adverse outcome – skutek niepożądany

Działanie uboczne interwencji lub niepożądana reakcja na nią.   czytaj dalej

allocation (assignment) – alokacja (przydział)

Proces przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia. Synonimy: przydział Pełne objaśnienie: Porównywanie podobnych elementów jest kluczową cechą rzetelnych testów leczenia. Przydział losowy, lub inny bezstronny... czytaj dalej

allocation bias (assignment bias, selection bias) – błąd alokacji (błąd przydziału, błąd doboru)

Zafałszowanie wynikające ze sposobu w jaki uczestnicy badania zostali przydzieleni do grup porównawczych leczenia. Synonimy: błąd przydziału, błąd doboru Pełne objaśnienie: Błąd alokacji wynika z błędu systematycznego w tworzeniu grup... czytaj dalej

allocation schedule (allocation sequence) – harmonogram alokacji (kolejność alokacji)

Przydzielenie uczestników badania do otrzymania jednej z dwóch lub większej liczby kuracji (włączając w to placebo lub brak leczenia) w porównaniu kuracji. Synonimy: kolejność alokacji Pełne objaśnienie: Harmonogramy, lub kolejności,... czytaj dalej

allocation schedule concealment – utajnienie harmonogramu alokacji

Metody stosowane w celu zapobiegania wcześniejszej wiedzy o tym, którzy uczestnicy będą przydzieleni do których kuracji w badaniu. Synonimy: utajnienie kolejności alokacji, utajnienie alokacji Pełne objaśnienie: Utajnienie harmonogramu... czytaj dalej

applicability (external validity, generalizability, relevance) – stosowalność (wiarygodność zewnętrzna, uogólnienie, znaczenie)

Stopień, do którego wyniki badania mogą mieć zastosowanie u osób, które nie uczestniczyły w badaniu. Synonimy: wiarygodność zewnętrzna, uogólnienie, znaczenie Pełne objaśnienie: Ocena tego, czy wyniki badania mają zastosowanie u... czytaj dalej

association (relationship, correlation) – zależność (związek, korelacja)

Związek pomiędzy dwoma zmiennymi w badaniu, np. pomiędzy otrzymaniem konkretnego leczenia, a doświadczeniem określonego rezultatu. Synonimy: związek, korelacja Pełne objaśnienie: Obecność zależności nie musi koniecznie oznaczać... czytaj dalej

attrition bias (exclusion bias) – błąd utraty (błąd wykluczenia)

Różnice systematyczne pomiędzy grupami porównawczymi leczenia, jeśli chodzi o wycofanie się lub wykluczenie uczestników z wyników badania. Synonimy: błąd wykluczenia Pełne objaśnienie: Błąd utraty lub wykluczenia wynika z... czytaj dalej

average (mean) – przeciętna (średnia)

Suma zestawienia liczb, np. wagi, podzielona przez rozmiar zestawienia, np. liczbę osób, które zważono. Synonimy: średnia Pełne objaśnienie: Przeciętna lub średnia zestawu wartości jest sumą tych wartości podzieloną przez ich... czytaj dalej

average difference (mean difference) – przeciętna różnica (średnia różnica)

Różnica pomiędzy przeciętną wartością miary (np. wagi) w jednej grupie, a przeciętną wartością tej samej miary w innej grupie. Synonimy: średnia różnic Pełne objaśnienie: Rezultaty mierzone na skali ciągłej – takie jak... czytaj dalej

baseline characteristics – charakterystyka wyjściowa

Opisowe informacje na temat uczestników badania, zebrane na jego początku. Synonimy: dane wyjściowe Pełne objaśnienie: Charakterystyka lub dane wyjściowe są informacjami demograficznymi, medycznymi lub informacjami innego typu, w... czytaj dalej

before-after study – badanie typu “przed/po”

Rodzaj badania nierandomizowanego, w którym  warunki zdrowotne są oceniane przed i po leczeniu. Synonimy: badanie typu “przed i po”, niekontrolowane badanie typu “przed i po”,, niekontrolowane badanie typu “przed/po” Pełne... czytaj dalej

benefit (desirable anticipated effect, desirable effect) – korzyść (korzystny oczekiwany efekt, efekt korzystny)

Różnica w rezultatach porównania kuracji na korzyść danego leczenia. Synonimy: korzystny oczekiwany efekt, efekt korzystny Pełne objaśnienie: Efekty korzystne mogą być wzmocnieniem pożądanego rezultatu (np. lepszy wzrok, większa liczba... czytaj dalej

bias (systematic error) – zafałszowanie (błąd systematyczny)

Rodzaj błędu, który może wpłynąć na wyniki badania z powodu niedoskonałości w jego projekcie, analizie lub raportowaniu. Synonimy: błąd systematyczny Pełne objaśnienie: Zafałszowania (błędy systematyczne) sprawiają, że szacunki... czytaj dalej

blinding (masking) – metoda ślepej próby, ”zaślepienie” (maskowanie)

W porównaniach kuracji, czynności mające na celu zapobieżenie wejścia w posiadanie wiedzy przez uczestników badania (osoby otrzymujące i zapewniające opiekę) oraz badaczy (lub inne osoby oceniające efektywność terapii) co do tego,... czytaj dalej

burden – obciążenie

Negatywny psychologiczny, finansowy lub czasowy wpływ przechodzenia badania lub kuracji. Pełne objaśnienie: Wszystkie kuracje pociągają za sobą pewne obciążenia takie jak codzienne zażywanie tabletek, czas potrzebny na wizyty... czytaj dalej

case report (case study) – opis przypadku (studium przypadku)

Badanie opisujące pojedynczą osobę z konkretnym schorzeniem, często obejmujące przebieg problemu przed i po kuracji. Synonimy: studium przypadku Pełne objaśnienie: Opisy przypadków rzadko dostarczają wiarygodnych dowodów na efekty... czytaj dalej

case series – seria przypadków

Badanie opisujące kilka osób z konkretnym schorzeniem, często obejmujące przebieg problemu przed i po kuracji.   Pełne objaśnienie: Seria przypadków rzadko dostarcza wiarygodnych dowodów na efekty leczenia. Jednakże opisy kilku pacjentów... czytaj dalej

case-control study (matched pair study) – badanie kliniczno-kontrolne (badanie z dopasowanymi parami)

Rodzaj badania nierandomizowanego, które porównuje cechy osób z konkretnym schorzeniem (przypadki) z cechami osób nie cierpiących na to schorzenie (grupy kontrolne), aby dowiedzieć się, co mogło spowodować dany problem. Synonimy: badanie z... czytaj dalej

causal association (causal relationship) – zależność przyczynowa (związek przyczynowy)

Zależność pomiędzy dwoma zmiennymi, w której zmiana w jednej zmiennej powoduje, że zachodzi też zmiana w drugiej. Synonimy: związek przyczynowy Pełne objaśnienie: W statystyce zależność oznacza, że istnieje związek pomiędzy dwiema... czytaj dalej

causality, causation, or attributability – związek przyczynowy, przyczynowość lub przypisywalność

Każdy związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy stosowaniem leku, a zaobserwowanym wydarzeniem; ogólnie wyrażany jako prawdopodobieństwo i porównywany z innymi możliwymi przyczynami; związek przyczynowy może być bezpośredni lub pośredni,... czytaj dalej

certainty of the evidence – pewność dowodów

Ocena tego jak dobre wskazanie zapewniają dowody efektu badań co do prawdopodobnego efektu leczenia; tj. prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty rezultat nie będzie się znacząco różnił od wyników badania  Synonimy: pewność co do... czytaj dalej

change in cost (incremental cost, difference in cost) – zmiana kosztów (koszt przyrostowy, różnica w kosztach)

Dodatkowy koszt, na przykład kuracji, w stosunku do określonego leczenia porównawczego. Synonimy: koszt przyrostowy, różnica w kosztach Pełne objaśnienie: Koszt przyrostowy leczenia to dodatkowe koszty (wykorzystanie środków) lub... czytaj dalej

clinical equipoise – równowaga kliniczna

Pojęcie wyrażające brak wiedzy co do tego, że jedna z zapewnionych kuracji jest lepsza niż leczenie kontrolne lub inne leczenie interwencyjne. Pełne objaśnienie: Pojęcie wyrażające brak wiedzy co do tego, że jedna z zapewnionych kuracji... czytaj dalej

cluster (group) – klaster (grupa)

Istniejące uprzednio (naturalne) grupy, których członkowie posiadają wspólną rozpoznawalną cechę (np. uczęszczanie do tej samej szkoły) i które są przydzielone jako jednostka do grup porównawczych leczenia. Synonimy: grupa Pełne... czytaj dalej

cluster randomized study – randomizowane badanie z zastosowaniem klasteryzacji

Porównanie kuracji, w którym istniejące uprzednio grupy osób (np. szpitale) są losowo przydzielane do jednej lub większej ilości grup porównawczych leczenia. Synonimy: randomizowane badanie kliniczne z zastosowaniem klasteryzacji,... czytaj dalej

cohort study – badanie kohortowe

Rodzaj badania nierandomizowanego, w którym określone grupy osób (kohorty) są obserwowane na przestrzeni czasu, aby zbadać efekty kuracji lub inne czynniki, które mogą mieć wpływ na skutki zdrowotne. Synonimy: badanie podłużne, badanie... czytaj dalej

comparative study – badanie porównawcze

Każde badanie, które porównuje dwie lub więcej kuracji lub czynników. Pełne objaśnienie: Istnieje wiele różnych rodzajów badań porównawczych, w tym badania randomizowane i nierandomizowane. Aby ocenić rezultaty leczenia, zawsze... czytaj dalej

comparing like with like (group equivalence) – porównywanie podobnych elementów (równoważność grupy)

W porównaniach kuracji dopilnowanie, aby porównywane w badaniu grupy uczestników były do siebie jak najbardziej podobne pod wszystkimi względami z wyjątkiem porównywanych kuracji. Synonimy: równoważność grupy Pełne... czytaj dalej

confidence region – obszar ufności

Obszar, w obrębie którego prawdopodobnie znajdują się rzeczywiste wartości dwóch lub więcej zmiennych. Pełne objaśnienie: Obszar ufności jest podobny do przedziału ufności, ale jest obliczany dla dwóch lub więcej zmiennych w tym samym... czytaj dalej

confirmation bias (myside bias) – efekt potwierdzenia (błąd konfirmacji)

Błąd wynikający z tendencji do wyszukiwania lub interpretowania informacji w sposób, który potwierdza wcześniejsze poglądy i prowadzi do niewłaściwych wniosków. Synonimy: błąd konfirmacji Pełne objaśnienie: Efekt potwierdzenia... czytaj dalej

confirmation bias (myside bias) – efekt potwierdzenia (błąd konfirmacji)

Błąd wynikający z tendencji do wyszukiwania lub interpretowania informacji w sposób, który potwierdza wcześniejsze poglądy i prowadzi do niewłaściwych wniosków. Synonimy: błąd konfirmacji Pełne objaśnienie: Efekt potwierdzenia... czytaj dalej

conflicts of interests (conflicting interests, vested interests) – konflikt interesów (sprzeczne interesy, interesy własne)

Interesy własne (finansowe lub naukowe), które mogą zagrażać obiektywności danej osoby w projektowaniu, realizacji lub interpretowaniu badań. Synonimy: sprzeczne interesy, interesy własne Pełne objaśnienie: Konflikt interesów może... czytaj dalej

confounders (confounding factors) – czynniki zakłócające

W porównaniach kuracji wszelkie czynniki inne niż porównywane kuracje, które mogą mieć wpływ na mierzone skutki zdrowotne. Pełne objaśnienie: Zakłócanie odnosi się do różnic (w czynnikach prognostycznych lub kuracjach towarzyszących)... czytaj dalej

contamination – kontaminacja

W porównaniach kuracji nieumyślne zastosowanie danej kuracji przypisanej do jednej grupy porównawczej u osób z innej grupy porównawczej. Pełne objaśnienie: W badaniu, w którym jedna grupa porównawcza otrzymuje leczenie, na przykład... czytaj dalej

controlled before-after study – kontrolowane badanie typu “przed/po”

Rodzaj badania nierandomizowanego, w którym wyniki są mierzone przed i po leczeniu, zarówno w grupie, która otrzymuje leczenie, jak i w innej grupie porównawczej. Synonimy: kontrolowane badanie typu “przed i po” Pełne objaśnienie: W... czytaj dalej

controlled study – badanie kontrolowane

Badanie z dwiema lub większą ilością grup porównawczych leczenia. Pełne objaśnienie: Istnieje wiele rodzajów badań kontrolowanych, w tym: badania randomizowane (czasami nazywane randomizowanymi, kontrolowanymi badaniami klinicznymi),... czytaj dalej

cost (opportunity cost) – koszt (koszt alternatywny)

Wartość zasobów, które są konsumowane (np. czas pracy personelu, leki, wykorzystanie sprzętu) jako konsekwencje danego działania takiego jak wybór terapii. Synonimy: koszt alternatywny Pełne objaśnienie: Koszt zawiera dwa składniki:... czytaj dalej

cost-effectiveness (cost-utility) – efektywność kosztów (użyteczność kosztów)

Koszt leczenia w stosunku do jego efektów. Synonimy: użyteczność kosztów Pełne objaśnienie: Efektywność kosztów leczenia jest kosztem (wykorzystaniem zasobów) przypadającym na jednostkę efektu; na przykład koszt zapobiegnięcia... czytaj dalej

critical assessment (critical appraisal, critical review) – krytyczna ocena (krytyczna recenzja)

Ocena ryzyka błędu systematycznego, wyników oraz stosowalności dowodów. Synonimy: krytyczna recenzja Pełne objaśnienie: Krytyczna ocena jest systematyczną i jednoznaczną oceną ryzyka błędu systematycznego, wyników oraz stosowalności... czytaj dalej

cross-sectional study (disease frequency survey, prevalence study) – badanie przekrojowe (badanie częstości choroby, badanie rozpowszechnienia choroby)

Badanie mierzące występowanie schorzenia lub inne cechy w populacji w konkretnym punkcie w czasie. Synonimy: badanie częstości choroby, badanie rozpowszechnienia choroby Pełne objaśnienie: Badania przekrojowe mogą być wykorzystywane do... czytaj dalej

crossover study (crossover trial) – badanie w układzie naprzemiennym (badania kliniczne w układzie naprzemiennym)

Rodzaj badania randomizowanego, w którym efekty dwóch lub więcej kuracji są porównywane poprzez stosowanie ich w różnej kolejności (ustalanej losowo) u każdego uczestnika. Synonimy: badania kliniczne w układzie naprzemiennym Pełne... czytaj dalej

cut-off value (cut-off point, cut point, threshold) – wartość graniczna (granica, limit, próg)

Przy testach diagnostycznych lub badaniach przesiewowych wartość stosowana do podziału wyników ciągłych na kategorie; zazwyczaj pozytywne i negatywne. Synonimy: granica, limit, próg Pełne objaśnienie: Przy testach diagnostycznych lub... czytaj dalej

data collection – gromadzenie danych

Proces gromadzenia informacji w trakcie badań w celu ułatwienia odniesienia się do pytań badawczych takich jak ocena efektów leczenia. Pełne objaśnienie: Gromadzenie danych to proces stosowany do zbierania danych (pomiarów), które są ... czytaj dalej

data fishing (data dredging, data-driven analysis) – łowienie danych (wydobywanie danych, analiza oparta na danych)

Analizy informacji zebranych w trakcie badania bez wcześniej określonych pomysłów na to, czego szukać. Synonimy: wydobywanie danych, analiza oparta na danych Pełne objaśnienie: Łowienie lub wydobywanie danych odnosi się do analiz, które... czytaj dalej

diagnosis – diagnoza

Rozpoznanie lub identyfikacja schorzenia w oparciu o objawy podmiotowe, objawy przedmiotowe lub wyniki badań. Pełne objaśnienie: W przypadku testów diagnostycznych diagnozą jest schorzenie, które dany test ma zidentyfikować. W badaniach nad... czytaj dalej

diagnostic algorithm – algorytm diagnostyczny

Metoda diagnozy wykorzystująca połączenie objawów podmiotowych, przedmiotowych lub wyników badań, aby zidentyfikować schorzenie. Pełne objaśnienie: Algorytmy diagnostyczne są metodami stopniowymi służącymi do stawiania diagnoz z... czytaj dalej

diagnostic odds ratio (DOR) – diagnostyczny iloraz szans (DOR)

Szansa, że ktoś z interesującą nas chorobą docelową otrzyma pozytywny wynik testu diagnostycznego podzielona przez szansę, że ktoś nieposiadający tej choroby otrzyma pozytywny wynik takiego testu. Synonimy: DOR Pełne... czytaj dalej

diagnostic odds ratio (DOR) – diagnostyczny iloraz szans (DOR)

Szanse, że ktoś z interesującą nas chorobą docelową otrzyma pozytywny wynik testu diagnostycznego podzielone przez szanse, że ktoś nieposiadający tej choroby otrzyma pozytywny wynik takiego testu. Synonimy: DOR Pełne... czytaj dalej

diagnostic test – test diagnostyczny

Procedura stosowana do wykrywania obecności lub braku schorzenia. Pełne objaśnienie: Test diagnostyczny to jakakolwiek procedura stosowana do dostarczenia informacji o stanie pacjenta, która pomaga postawić diagnozę. Testy diagnostyczne... czytaj dalej

diagnostic test accuracy – dokładność testu diagnostycznego

Zdolność testu diagnostycznego do rozróżnienia pomiędzy osobami chorującymi / doświadczającymi problemu zdrowotnego a niechorującymi / niedoświadczającymi problemu zdrowotnego. Synonimy: dokładność testu Pełne... czytaj dalej

difference (absolute effect, risk difference) – różnica (efekt bezwzględny, różnica ryzyka)

Różnica w rezultacie pomiędzy grupami porównawczymi leczenia w badaniu. Synonimy: efekt bezwzględny, różnica ryzyka Pełne objaśnienie: Efekty bezwzględne to różnice w rezultatach pomiędzy porównywanymi grupami w badaniu nad efektami... czytaj dalej

direct comparison (head-to-head comparison, within study comparison) – porównanie bezpośrednie (porównanie typu “head-to-head”, porównanie w ramach badania)

Badanie, w którym interesujące nas kuracje lub testy diagnostyczne są oceniane w tym samym badaniu. Synonimy: porównanie typu “head-to-head”, porównanie w ramach badania Pełne objaśnienie: Porównania kuracji w obrębie danego badania... czytaj dalej

disease progression bias – błąd progresji choroby

W badaniu dokładności testu diagnostycznego jest to błąd, który pojawia się, kiedy okres czasu pomiędzy referencyjnym testem standardowym, a testem indeksowym jest tak długi, że pomiędzy tymi testami interesujący nas problem zdrowotny... czytaj dalej

disease progression bias – błąd progresji choroby

W badaniu dokładności testu diagnostycznego jest to błąd, który pojawia się, kiedy okres czasu pomiędzy referencyjnym testem standardowym, a testem indeksowym jest tak długi, że pomiędzy tymi testami interesujący nas problem zdrowotny... czytaj dalej

disease stage – stadium choroby

Etap lub stopień zaawansowania choroby lub innego problemu zdrowotnego.  Pełne objaśnienie: Etap lub stopień zaawansowania choroby. Kryteria określające stadia choroby są często ściśle określone dla danego schorzenia. Przykład: Na... czytaj dalej

disease status – status chorobowy

Zaklasyfikowanie uczestnika badania jako posiadającego interesujące nas schorzenie lub nieposiadającego go. Pełne objaśnienie: W porównaniu kuracji status chorobowy uczestnika może być wykorzystywany jako rezultat. Może nim być posiadanie... czytaj dalej

double blinding (double masking) – metoda podwójnie ślepej próby (podwójne maskowanie)

Działania mające na celu zapobieżenie dwóm lub większej liczbie grup osób zaangażowanych w badanie wejścia w posiadanie wiedzy na temat tego, którzy uczestnicy otrzymali którą kurację. Synonimy: podwójne maskowanie Pełne... czytaj dalej

double dummy (double dummy placebo) – badanie podwójnie pozorowane (podwójne placebo)

Wykorzystanie dwóch różnych rodzajów placebo, aby osiągnąć zaślepianie, gdy porównywane w badaniu kuracje są w oczywisty sposób różne; np. tabletka i zastrzyk. Synonimy: podwójne placebo Pełne objaśnienie: Przykładem badania... czytaj dalej

dramatic treatment effect – dramatyczny efekt leczenia

Efekt leczenia, który jest tak duży, że nieprawdopodobne jest, aby jego wyjaśnieniem mógł być błąd systematyczny, nawet jeśli efekt ten nie był testowany w badaniu zaprojektowanym w sposób mający minimalizować zafałszowanie. Pełne... czytaj dalej

drug (medication, medicine, pharmaceutical product) – lek (medykament, lekarstwo, produkt farmaceutyczny)

Substancja chemiczna stosowana jako kuracja. Synonimy: medykament, lekarstwo, produkt farmaceutyczny Pełne objaśnienie: Leki są produktami farmaceutycznymi, które mogą być podawane w różny sposób, w tym: doustnie (np. tabletki lub... czytaj dalej

effect estimate (effect size, estimate of effect, point estimate) – oszacowanie efektu (wielkość efektu, efekt szacunkowy, estymacja punktowa)

Miara statystyczna wskazująca najbardziej prawdopodobną wielkość efektu leczenia. Synonimy: wielkość efektu, efekt szacunkowy, estymacja punktowa Pełne objaśnienie: W badaniach nad efektami leczenia oszacowania efektu są obliczane, aby... czytaj dalej

effectiveness (clinical effectiveness, efficacy) – efektywność (efektywność kliniczna, skuteczność kliniczna)

Zakres, w jakim dana kuracja wywiera efekty korzystne w badaniu. Synonimy: efektywność kliniczna, skuteczność Pełne objaśnienie: Efektywność jest zakresem, w jakim dana kuracja wywiera efekty korzystne; tj. redukuje rezultaty niekorzystne... czytaj dalej

efficiency – wydajność

Zakres, w jakim wykorzystywane są zasoby, aby uzyskać najlepszą relację wartości do ceny. Pełne objaśnienie: Wydajność jest najlepszym wykorzystaniem dostępnych zasobów; tj. uzyskaniem dobrej jakości w zamian za zasoby. Wydajność... czytaj dalej

eligibility criteria (inclusion criteria, participation criteria, qualification criteria, selection criteria) – kryteria dopuszczenia (kryteria włączenia, kryteria uczestnictwa, kryteria kwalifikacji, kryteria selekcji)

Cechy wykorzystywane, aby zdecydować, czy dane osoby spełniają warunki umożliwiające uczestnictwo w badaniu i czy powinny być zaproszone do udziału w badaniu. Synonimy: kryteria włączenia, kryteria uczestnictwa, kryteria kwalifikacji,... czytaj dalej

enrolment (inclusion) – rekrutacja (włączanie)

Proces włączania uczestników do badania, jeśli spełniają jasno sprecyzowane kryteria dopuszczenia. Synonimy: włączanie Pełne objaśnienie: Rekrutacja jest procesem włączania uczestnika do badania. Uczestnicy powinni być włączeni... czytaj dalej

estimate – oszacowanie

Najbardziej prawdopodobna wielkość czegoś. Pełne objaśnienie: W badaniach nad efektami leczenia oszacowania efektu są obliczane, aby wskazać najbardziej prawdopodobną wielkość efektów leczenia. Do innych rodzajów oszacowań zaliczamy... czytaj dalej

evidence (empirical data, empirical evidence) – dowody (dane empiryczne, dowody empiryczne)

Fakty (rzeczywiste lub potwierdzone) przeznaczone do wykorzystania przy potwierdzaniu wniosku. Synonimy: dane empiryczne, dowody empiryczne Pełne objaśnienie: Fakt jest czymś poznanym poprzez doświadczenie lub obserwację. Fakty są... czytaj dalej

evidence profile – profil dowodowy

Tabela podsumowująca kluczowe informacje na temat wszystkich istotnych rezultatów leczenia, łącznie z podsumowaniem wyników i opinii na temat pewności dowodów. Pełne objaśnienie: Profile dowodowe przedstawiają kluczowe informacje na temat... czytaj dalej

evidence to decision framework (evidence to recommendation framework, EtD framework) – struktura “od dowodów do decyzji” (struktura „od dowodów do rekomendacji”, struktura EtD)

Ustrukturyzowany format służący do przechodzenia od dowodów do decyzji, zawierający kluczowe informacje ogólne oraz kryteria oceny wspomagające podejmowanie decyzji i wyciąganie wniosków. Synonimy: struktura „od dowodów do... czytaj dalej

explanatory trial (efficacy trial) – badanie wyjaśniające (badanie skuteczności)

Badanie zaprojektowane w celu oceny efektów leczenia prowadzonego w idealnych okolicznościach. Synonimy: badanie skuteczności Pełne objaśnienie: Badania mające ocenić efekty leczenia mogą być zaprojektowane, tak aby odpowiedzieć na jedno z... czytaj dalej

exploratory analysis – analiza eksploracyjna

Analiza, które nie ma w zamierzeniu dostarczyć ostatecznych dowodów, ale raczej zasugerować kierunki przyszłych badań. Pełne objaśnienie: Analizy eksploracyjne mogą, ale nie muszą, być określone z góry (w protokole badania lub... czytaj dalej

exploratory analysis – analiza eksploracyjna

Analiza, które nie ma w zamierzeniu dostarczyć ostatecznych dowodów, ale raczej zasugerować kierunki przyszłych badań. Pełne objaśnienie: Analizy eksploracyjne mogą, ale nie muszą, być określone z góry (w protokole badania lub... czytaj dalej

extrapolated evidence – dowody ekstrapolowane

Stosowanie wyników badań do osób, kuracji lub rezultatów, których nie obejmowało dane badanie. Pełne objaśnienie: Ekstrapolacja jest często konieczna, kiedy podejmuje się decyzje na podstawie dowodów badawczych. Może mieć to miejsce,... czytaj dalej

factorial study (factorial design, factorial trial) – badanie czynnikowe (planowanie czynnikowe, badanie z zastosowaniem zmiennych)

Rodzaj badania randomizowanego, w którym efekty dwóch lub większej liczby kuracji są porównywane poprzez stosowanie ich oddzielnie, razem lub niestosowanie w ogóle. Synonimy: planowanie czynnikowe, badanie z zastosowaniem zmiennych Pełne... czytaj dalej

fair comparisons of treatments – obiektywne porównania kuracji

Badania projektowane, przeprowadzane, raportowane oraz interpretowane tak, aby zminimalizować zafałszowanie oraz przypadek w pomiarach efektów leczenia. Pełne objaśnienie: Obiektywne testy kuracji są ocenami zaprojektowanymi w sposób mający... czytaj dalej

false negative test result (beta, false negative, type 2 error) – wynik testu fałszywie negatywny (Beta, wynik fałszywie ujemny, błąd typu 2)

Błędne wywnioskowanie, że nie występuje różnica w efektach pomiędzy kuracjami lub pomiędzy daną kuracją, a brakiem kuracji, podczas gdy w rzeczywistości różnica istnieje. Synonimy: Beta, wynik fałszywie ujemny, błąd typu 2 Pełne... czytaj dalej

false positive test result (alpha, false positive, type 1 error) – wynik testu fałszywie pozytywny (alfa, wynik fałszywie dodatni, błąd typu 1)

Błędne wywnioskowanie, że występuje różnica w efektach pomiędzy kuracjami lub pomiędzy daną kuracją, a brakiem kuracji, podczas gdy w rzeczywistości różnicy nie ma. Synonimy: alfa, wynik fałszywie dodatni, błąd typu 1 Pełne... czytaj dalej

follow-up (post-treatment outcome measurement) – katamneza (pomiar rezultatów leczenia po przebyciu kuracji)

W porównaniach kuracji ocena uczestników badania po zakończeniu kuracji lub długość czasu, przez który uczestnicy są obserwowani po przydzieleniu do danej grupy porównawczej leczenia. Synonimy: pomiar rezultatów leczenia po przebyciu... czytaj dalej

forest plot – wykres leśny

Graficzne przedstawienie oszacowań takich jak oszacowania efektów z każdego badania zawartego w metaanalizie, razem z wynikami ogólnymi. Pełne objaśnienie: Wykresy leśne zazwyczaj przedstawiają oszacowania efektów dla konkretnego rezultatu... czytaj dalej

GRADE (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) – GRADE (Klasyfikacja Ocen Zaleceń, Rozwoju oraz Ewaluacji)

Systematyczne podejście do oceniania i przekazywania pewności dowodów oraz przechodzenia od dowodów do zaleceń lub decyzji. Synonimy: Klasyfikacja Ocen Zaleceń, Rozwoju oraz Ewaluacji Pełne objaśnienie: Grupa Robocza GRADE powstała w roku... czytaj dalej

guideline (clinical practice guideline, practice guideline) – wytyczne (wytyczne praktyki klinicznej, wytyczne praktyki)

Zalecenia co do tego, w jaki sposób personel medyczny powinien zapewniać opiekę.  Synonimy: wytyczne praktyki klinicznej, wytyczne praktyki Pełne objaśnienie: Wytyczne praktyki klinicznej są stwierdzeniami zawierającymi zalecenia mające na... czytaj dalej

harm – szkoda

Niepożądany rezultat wynikający z zagrożenia; może być niewykryty przez daną osobę (szkodliwe działanie) lub może skutkować oznakami lub objawami (szkodliwa reakcja). czytaj dalej

hazard – zagrożenie

Potencjalne źródło szkody. czytaj dalej

high certainty of the evidence – wysoka pewność dowodów

Badanie dostarcza bardzo dobrego wskazania co do prawdopodobnego efektu leczenia. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty rezultat będzie znacząco inny jest niskie.  Synonimy: wysoka pewność co do szacowanego rezultatu, wysoka jakość... czytaj dalej

high certainty of the evidence – wysoka pewność dowodów

Badanie dostarcza bardzo dobrego wskazania co do prawdopodobnego efektu leczenia. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty rezultat będzie znacząco inny jest niskie.  Synonimy: wysoka pewność co do szacowanego rezultatu, wysoka jakość... czytaj dalej

important (clinically important, clinically significant) – ważny (ważny klinicznie, istotny klinicznie)

Ocena stwierdzająca, że efekt leczenia jest znaczący lub ważny dla osób, których dotyczy. Synonimy: ważny klinicznie, istotny klinicznie Pełne objaśnienie: Ważność efektu leczenia jest czasami określana jako istotność kliniczna lub... czytaj dalej

imprecision – niedokładność

Zakres prawdopodobnego wpływu przypadku na wyniki badania, metaanalizy lub pomiaru. Pełne objaśnienie: Czym większa niedokładność, tym większe prawdopodobieństwo bycia wprowadzonym w błąd na skutek przypadku. Przedział ufności dla... czytaj dalej

incidence (occurrence) – częstość występowania (występowanie)

Liczba nowych przypadków wystąpienia czegoś w populacji na przestrzeni konkretnego okresu czasu. Synonimy: występowanie Pełne objaśnienie: Częstość występowania rezultatu takiego jak udar lub zawał serca jest liczbą nowych przypadków... czytaj dalej

inconsistency (heterogeneity, variability) – niekonsekwencja (niejednorodność, zmienność)

W porównaniach kuracji niewyjaśnione zmiany oszacowań efektów pomiędzy podobnymi badaniami.  Synonimy: niejednorodność, zmienność Pełne objaśnienie: Niekonsekwencja w oszacowaniach efektów w różnych badaniach z podobnymi (ale nie... czytaj dalej

incremental cost-effectiveness ratio (ICER) – inkrementalny współczynnik efektywności kosztów (ICER)

Różnica w kosztach dwóch kuracji porównywanych w badaniu w stosunku do różnicy w ich efektach. Synonimy: ICER Pełne objaśnienie: Inkrementalny współczynnik efektywności kosztów (ICER) jest miarą efektywności leczenia lub “stosunkiem... czytaj dalej

indeterminate diagnostic test result (intermediate test result, valid inconclusive test result) – nieokreślony wynik testu diagnostycznego (pośredni wynik testu, prawidłowy nierozstrzygający wynik testu)

Wynik testu diagnostycznego, w którym rezultat jest znany, ale nie może być jasno zaklasyfikowany ani jako pozytywny, ani jako negatywny. Synonimy: nieokreślony wynik testu, prawidłowy nierozstrzygający wynik testu Pełne... czytaj dalej

index test – test indeksowy

Test diagnostyczny, który jest oceniany w odniesieniu do referencyjnego testu standardowego w badaniu dokładności testu. Pełne objaśnienie: Oceny dokładności testu diagnostycznego wymagają porównania ocenianego testu diagnostycznego,... czytaj dalej

indicator – wskaźnik

Miara odzwierciedlająca zmiany związane z daną kuracją, która jest stosowana do oceny wyników. Pełne objaśnienie: Wskaźnik jest ilościowym lub jakościowym czynnikiem lub zmienną, która dostarcza prostych i niezawodnych sposobów... czytaj dalej

indirect comparison – porównanie pośrednie

Porównanie dokonywane pomiędzy różnymi badaniami, w przeciwieństwie do porównania bezpośredniego dokonywanego w obrębie jednego badania. Pełne objaśnienie: Porównanie bezpośrednie to porównanie danych kuracji w obrębie jednego... czytaj dalej

indirectness – niejednoznaczność

Zakres, w jakim badania porównują niebezpośrednio interesujące nas kuracje w interesujących nas populacjach oraz mierzą interesujące nas rezultaty. Pełne objaśnienie: Istnieją trzy rodzaje niejednoznaczności. Pierwszym jest niepewność... czytaj dalej

informed consent – świadoma zgoda

Proces, poprzez który potencjalni uczestnicy badania są uświadamiani o jego celu i konsekwencjach z niego wynikających dla nich oraz są proszeni o wyrażenie zgody na udział w nim. Pełne objaśnienie: Świadoma zgoda jest procesem, poprzez... czytaj dalej

intensity – nasilenie

Stopień szkody, która wynika ze skutków niepożądanych; termin “ostrość” jest często stosowany do opisania nasilenia zdarzenia, ale pojęcie ostrości lepiej zachować jako deskryptor stopnia nasilenia (jak w określeniach łagodne,... czytaj dalej

intention-to-treat analysis – analiza zgodna z zamiarem leczenia

Analiza oparta na wynikach wszystkich uczestników badania przydzielonych do każdej z grup porównawczych leczenia. Pełne objaśnienie: Analizy zgodne z zamiarem leczenia są analizami, które zawierają dane od wszystkich uczestników... czytaj dalej

intention-to-treat analysis – analiza zgodna z zamiarem leczenia

Analiza oparta na wynikach wszystkich uczestników badania przydzielonych do każdej z grup porównawczych leczenia. Pełne objaśnienie: Analizy zgodne z zamiarem leczenia są analizami, które zawierają dane od wszystkich uczestników... czytaj dalej

interim analysis – analiza tymczasowa

Analiza przeprowadzana, aby sprawdzić czy rozsądnym jest kontynuować trwające badanie. Pełne objaśnienie: Analizy tymczasowe są analizami wykonywanymi przed oficjalnym zakończeniem badania oraz zazwyczaj przed zakończeniem rekrutacji... czytaj dalej

interim analysis – analiza tymczasowa

Analiza przeprowadzana, aby sprawdzić czy rozsądnym jest kontynuowanie trwającego badania. Pełne objaśnienie: Analizy tymczasowe są analizami wykonywanymi przed oficjalnym zakończeniem badania oraz zazwyczaj przed zakończeniem rekrutacji... czytaj dalej

interrupted time series study (interrupted time series analysis, ITS study) – badanie z wykorzystaniem przerywanych szeregów czasowych (analiza przerywanych szeregów czasowych, ITS)

Rodzaj badania nierandomizowanego, które mierzy rezultat w wielu punktach czasowych przed i po zastosowaniu kuracji (“przerywanie”). Synonimy: analiza przerywanych szeregów czasowych, ITS Pełne objaśnienie: Badania z wykorzystaniem... czytaj dalej

lead-time bias – błąd z tytułu czasu wykrycia

Pozorny wzrost przeżywalności dzięki wykryciu schorzenia takiego jak nowotwór złośliwy we wczesnej fazie, kiedy nie ma to rzeczywistego wpływu na przeżywalność, a skutkuje jedynie dłuższym okresem czasu z postawioną diagnozą. Pełne... czytaj dalej

lead-time bias – błąd z tytułu czasu wykrycia

Pozorny wzrost przeżywalności dzięki wykryciu schorzenia takiego jak nowotwór złośliwy we wczesnej fazie, kiedy nie ma to rzeczywistego wpływu na przeżywalność, a skutkuje jedynie dłuższym okresem czasu z postawioną diagnozą. Pełne... czytaj dalej

length-time bias (length bias) – błąd z tytułu czasu trwania badania

W badaniach przesiewowych, pozorny wzrost przeżywalności dzięki wykryciu choroby wcześniej niż byłaby wykryta w innych okolicznościach. Pełne objaśnienie: Ponieważ bardziej agresywne choroby są bezobjawowe przez krótszy okres czasu,... czytaj dalej

length-time bias (length bias) – błąd z tytułu czasu trwania badania

W badaniach przesiewowych, pozorny wzrost przeżywalności dzięki wykryciu choroby wcześniej niż byłaby wykryta w innych okolicznościach. Pełne objaśnienie: Ponieważ bardziej agresywne choroby są bezobjawowe przez krótszy okres czasu,... czytaj dalej

level of evidence (hierarchy of evidence) – poziom dowodu naukowego (hierarchia dowodów naukowych)

Wskazanie, w oparciu o ryzyko błędu systematycznego, w którym miejscu hierarchii dowodów naukowych znajduje się dany rodzaj badania. Synonimy: hierarchia dowodów naukowych Pełne objaśnienie: “Poziom dowodu naukowego” to termin... czytaj dalej

level of evidence (hierarchy of evidence) – poziom dowodu naukowego (hierarchia dowodów naukowych)

Wskazanie, w oparciu o ryzyko błędu systematycznego, w którym miejscu hierarchii dowodów naukowych znajduje się dany rodzaj badania. Synonimy: hierarchia dowodów naukowych Pełne objaśnienie: “Poziom dowodu naukowego” to termin... czytaj dalej

likelihood (probability, risk) – prawdopodobieństwo (ryzyko)

Prawdopodobieństwo, że zdarzenie, zależność lub różnica pojawią się w badaniu lub w praktyce. Synonimy: ryzyko Pełne objaśnienie: Prawdopodobieństwo zdarzenia (rezultatu) jest prawdopodobieństwem, że ktoś doświadczy tego zdarzenia;... czytaj dalej

likelihood ratio – wskaźnik wiarygodności

Miara dokładności badania przesiewowego lub testu diagnostycznego. Pełne objaśnienie: Wskaźnik wiarygodności jest stosunkiem prawdopodobieństwa danego wyniku testu wśród osób z choroba docelową do prawdopodobieństwa takiego samego... czytaj dalej

loss to follow-up (attrition, drop-outs) – utracenie z obserwacji (utrata, uczestnicy przerywający leczenie)

Utrata uczestników w trakcie badania. Synonimy: utrata, uczestnicy przerywający leczenie Pełne objaśnienie: Utracenie z obserwacji pojawia się, kiedy badacze tracą kontakt z uczestnikiem i w ten sposób nie mogą ukończyć planowanych prób... czytaj dalej

low certainty of the evidence (low confidence in the effect estimate, low quality of the evidence, low strength of the evidence) – niska pewność dowodów (niska pewność co do szacowanego rezultatu, niska jakość dowodów, niska siła dowodów)

Badanie dostarcza pewne wskazania co do prawdopodobnego efektu. Jednakże prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty rezultat będzie znacząco inny jest wysokie. Synonimy: niska pewność co do szacowanego rezultatu, niska jakość dowodów, niska... czytaj dalej

low risk of bias (internal validity) – niskie ryzyko zafałszowania (wiarygodność wewnętrzna)

W badaniach efektów leczenia stopień, w jakim projekt i przeprowadzenie badania eliminuje lub redukuje błąd systematyczny. Synonimy: wiarygodność wewnętrzna Pełne objaśnienie: W porównaniach kuracji wiarygodność, czasami określana jako... czytaj dalej

margin of error (CI, confidence interval) – margines błędu (PU, przedział ufności)

Miara niepewności spowodowanej dziełem przypadku. Synonimy: PU, przedział ufności Pełne objaśnienie: Przedział ufności odzwierciedla stopień, w jakim przypadek może być odpowiedzialny za wyniki badania takie jak szacowany rezultat (albo... czytaj dalej

measurement bias (ascertainment bias, detection bias, observer bias) – błąd pomiaru (tendencyjność próbkowania, błąd diagnozowania, tendencyjność obserwatora)

Błąd wynikający z różnic systematycznych w pomiarach rezultatów w grupach porównawczych leczenia w danym badaniu. Synonimy: tendencyjność próbkowania, błąd diagnozowania, tendencyjność obserwatora Pełne objaśnienie: Błąd pomiaru... czytaj dalej

Mendelian randomization – randomizacja Mendla

Forma badań genetycznych, która opiera się na alokacji losowej alleli i umożliwia wnioskowanie przyczynowe z użyciem danych obserwacyjnych. czytaj dalej

meta-analysis – metaanaliza

Statystyczne połączenie oszacowań pochodzących z dwóch lub większej liczby podobnych badań mające na celu podanie ogólnego oszacowania efektu. Pełne objaśnienie: Metaanaliza jest statystyczną syntezą danych z osobnych, ale podobnych... czytaj dalej

minimization – minimalizacja

Metoda stosowana do przydzielania uczestników do kuracji w danym badaniu, mająca na celu osiągnięcie równowagi pomiędzy grupami porównawczymi leczenia pod względem czynników, po których można się spodziewać wpływania na... czytaj dalej

moderate certainty of the evidence – umiarkowana pewność dowodów

Badanie dostarcza dobrego wskazania co do prawdopodobnego efektu leczenia. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty wynik leczenia nie będzie znacząco inny jest umiarkowane. Synonimy: umiarkowana pewność co do szacowanego rezultatu,... czytaj dalej

moderate certainty of the evidence (moderate confidence in the effect estimate, moderate quality of the evidence, moderate strength of the evidence) – umiarkowana pewność dowodów (umiarkowana pewność co do szacowanego rezultatu, umiarkowana jakość dowodów, umiarkowana siła dowodów)

Badanie dostarcza dobrego wskazania co do prawdopodobnego efektu leczenia. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty wynik leczenia nie będzie znacząco inny jest umiarkowane. Synonimy: umiarkowana pewność co do szacowanego rezultatu,... czytaj dalej

modified intention-to-treat analysis – zmodyfikowana analiza zgodna z zamiarem leczenia

Analiza wyników badania, która wyklucza niektórych uczestników. Pełne objaśnienie: Nie istnieje jasna definicja tego, czym jest zmodyfikowana analiza zgodna z zamiarem leczenia, a opisy tych analiz bardzo się od siebie różnią w... czytaj dalej

monitoring – monitorowanie

Sprawdzanie i rejestrowanie określonych pomiarów. Pełne objaśnienie: Uczestnicy badania nad efektami leczenia mogą być monitorowani, aby sprawdzać i rejestrować rezultaty leczenia lub inne dane takie jak przestrzeganie przydzielonego... czytaj dalej

multicentre study – badanie wieloośrodkowe

Badanie, w którym współpracuje kilka ośrodków (np. szpitali lub zakładów podstawowej opieki zdrowotnej).  Pełne objaśnienie: Wiele badań jest zbyt małych, aby zapewnić użyteczne informacje z powodu niewystarczającej liczby... czytaj dalej

multiple statistical comparisons – statystyczne porównania wielokrotne

Zastosowanie wielu testów statystycznej istotności zależności podczas analizy wyników badania.  Pełne objaśnienie: Statystyczne porównania wielokrotne (wiele testów zależności) wyników badania zwiększają prawdopodobieństwo jednej... czytaj dalej

natural course of health problems (natural history, natural progression) – naturalny przebieg problemów zdrowotnych (naturalna historia choroby, naturalny rozwój choroby)

Przebieg schorzenia (pogorszenie lub poprawa) bez zastosowania leczenia. Synonimy: naturalna historia choroby, naturalny rozwój choroby Pełne objaśnienie: Naturalny przebieg schorzenia jest określeniem odnoszącym się do faktu, że bez... czytaj dalej

negative predictive value (NPV) – ujemna wartość predykcyjna (UWP)

Odsetek osób, które nie posiadają interesującego nas schorzenia lub choroby docelowej, z ujemnym wynikiem testu. Synonimy: UWP Pełne objaśnienie: Ujemna wartość predykcyjna badania przesiewowego lub testu diagnostycznego określa... czytaj dalej

nocebo effect – efekt nocebo

Niekorzystny efekt, który jest lub może być powodowany przez leczenie obojętne, które, jak się zakłada, ma działanie psychologiczne osiągane poprzez sugestię. Pełne objaśnienie: Efekty nocebo to niekorzystne efekty leczenia obojętnego... czytaj dalej

non-random allocation – alokacja nielosowa

Metody przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia, które nie są losowe, ale mają utworzyć podobne grupy. Synonimy: alokacja quasi-losowa Pełne objaśnienie: Quasi-losowe metody alokacji obejmują alokację przy pomocy... czytaj dalej

non-random allocation (quasi-random allocation) – alokacja nielosowa (alokacja quasi-losowa)

Metody przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia, które nie są losowe, ale mają utworzyć podobne grupy. Synonimy: alokacja quasi-losowa Pełne objaśnienie: Quasi-losowe metody alokacji obejmują alokację przy pomocy... czytaj dalej

non-randomized study (non-experimental study, observational study) – badanie nierandomizowane (badanie nieeksperymentalne, badanie obserwacyjne)

Kategoria badań, które nie wykorzystują alokacji losowej do przydzielania uczestników do grup porównawczych leczenia. Synonimy: badanie nieeksperymentalne, badanie obserwacyjne Pełne objaśnienie: Badanie nierandomizowane, określane... czytaj dalej

number needed to harm (NNH, NNTH) – wskaźnik “number needed to harm”, liczba potrzebna do zaszkodzenia (wskaźnik NNH, NNTH)

Liczba osób, które muszą być leczone przez konkretny okres czasu, zanim pojawi się jeden niekorzystny punkt końcowy kuracji. Synonimy: wskaźnik NNH, NNTH Pełne objaśnienie: Liczba potrzebna do zaszkodzenia jest oszacowaniem tego, ile osób... czytaj dalej

number needed to screen (NNS, NNTS) – wskaźnik “number needed to screen”, liczba potrzebna do badań przesiewowych (wskaźnik NNS, NNTS)

Liczba osób, które muszą przejść badania przesiewowe w trakcie konkretnego okresu czasu, zanim pojawi się jeden korzystny punkt końcowy tych badań. Synonimy: wskaźnik NNS, NNTS Pełne objaśnienie: Liczba potrzebna do badań przesiewowych... czytaj dalej

number needed to treat (NNT, NNTT) – parameter „number needed to treat”, liczba potrzebna do leczenia (wskaźnik NNT, NNTT)

Liczba osób, które muszą przechodzić leczenie przez konkretny okres czasu, zanim pojawi się jeden korzystny punkt końcowy tej kuracji. Synonimy: wskaźnik NNT, NNTT Pełne objaśnienie: Liczba potrzebna do leczenia jest oszacowaniem tego, ile... czytaj dalej

objective outcome (objective measure) – obiektywny punkt końcowy (obiektywna miara)

Punkt końcowy mniej podatny na interpretacje przez potencjalnie stronniczych obserwatorów. Synonimy: obiektywna miara Pełne objaśnienie: Obiektywne punkty końcowe są ocenami potencjalnych korzyści lub szkód kuracji, które nie są podatne w... czytaj dalej

odds – szanse

W porównaniach kuracji statystyczna miara liczby osób w grupie porównawczej leczenia doświadczających danego punktu końcowego podzielonej przez liczbę osób niedoświadczających go. Pełne objaśnienie: W badaniu nad efektami leczenia szanse... czytaj dalej

odds ratio (OR) – iloraz szans (OR)

Statystyczna miara szans punktu końcowego w jednej grupie porównawczej leczenia podzielonych przez szanse w innej grupie porównawczej. Synonimy: OR Pełne objaśnienie: W badaniu nad efektami leczenia szanse punktu końcowego w grupie... czytaj dalej

outcome (outcome measure) – punkt końcowy (wskaźnik efektywności interwencji)

W porównaniach kuracji korzystne lub niekorzystne zdarzenie lub zmiana, która może wystąpić po kuracji i jest dostrzegalna w badaniach. Synonimy: wskaźnik efektywności interwencji Pełne objaśnienie: W badaniach nad efektami leczenia punkty... czytaj dalej

outcome measured on a scale (continuous outcome) – punkt końcowy mierzony na skali (punkt końcowy ciągły)

Punkty końcowe w badaniu mierzone na skali z potencjalnie nieskończoną liczbą możliwych wartości w obrębie danego przedziału. Synonimy: punkt końcowy ciągły Pełne objaśnienie: Punkty końcowe ciągłe są punktami końcowymi (takimi... czytaj dalej

overdiagnosis (disease mongering, medicalization, pathologization) – nadrozpoznawalność (fabrykowanie chorób, medykalizacja, patologizacja)

Rozpoznanie “choroby” (np. poprzez badania przesiewowe), która nigdy, przez całe życia pacjenta, nie przysporzy problemów. Synonimy: fabrykowanie chorób, medykalizacja, patologizacja Pełne objaśnienie: Nadrozpoznawalność jest efektem... czytaj dalej

overtreatment (disease mongering, medicalization, overutilization, pathologization) – zbędne leczenie (fabrykowanie chorób, medykalizacja, nadużywanie, patologizacja)

Niepotrzebne leczenie (np. choroby, która nie powoduje objawów i ustąpi samoistnie) lub intensywne leczenie choroby, która może być wyleczona przy pomocy mniej intensywnej kuracji. Synonimy: fabrykowanie chorób, medykalizacja, nadużywanie,... czytaj dalej

p-value – wartość p

Prawdopodobieństwo (w skali od 0 do 1), że wyniki zaobserwowane w danym badaniu mogły pojawić się przez przypadek. Pełne objaśnienie: W przypadku oszacowań efektów leczenia wartość p jest prawdopodobieństwem (w skali od 0 do 1), że... czytaj dalej

paired study design for diagnostic tests (diagnostic paired design) – sparowany projekt badania testów diagnostycznych (sparowany projekt diagnostyczny)

Projekt badania, w którym porównywane są dwa testy przesiewowe lub dwa testy diagnostyczne, a wszyscy pacjenci otrzymują zarówno test indeksowy, jak i referencyjny test standardowy. Synonimy: sparowany projekt diagnostyczny Pełne... czytaj dalej

parallel group study – badanie w grupach równoległych

Rodzaj badania, w którym dwie lub więcej grup uczestników otrzymuje różne kuracje w tym samym czasie. Pełne objaśnienie: Badanie w grupach równoległych jest porównaniem kuracji, w którym uczestnicy spełniający niezbędne warunki do... czytaj dalej

peer review – wzajemna weryfikacja

Proces redakcyjny służący ocenie jakości i istotności sprawozdań z badań składanych do ewentualnej publikacji. Pełne objaśnienie: Proces, w którym artykuły lub opracowania przedkładane do publikacji są analizowane przez inne osoby... czytaj dalej

performance bias – błąd odmiennego traktowania pacjentów

Błąd wynikający z różnic w opiece zapewnianej uczestnikom badania, innych niż porównywane kuracje.  Pełne objaśnienie: Błąd odmiennego traktowania pacjentów może się pojawić, jeśli uczestnicy badania (osoby otrzymujące oraz... czytaj dalej

performance bias – błąd odmiennego traktowania pacjentów

Błąd wynikający z różnic w opiece zapewnianej uczestnikom badania, innych niż porównywane kuracje.  Pełne objaśnienie: Błąd odmiennego traktowania pacjentów może się pojawić, jeśli uczestnicy badania (osoby otrzymujące oraz... czytaj dalej

perspective (analytic perspective, viewpoint) – perspektywa (perspektywa analityczna, punkt widzenia)

W zaleceniach ogólnych lub ocenach ekonomicznych, przyjęty punkt widzenia, który określa czynniki (np. koszty, efekty, akceptowalność), które są uwzględniane. Synonimy: perspektywa analityczna, punkt widzenia Pełne objaśnienie: Wybór... czytaj dalej

phase 1 trial – badanie fazy 1

Badanie naukowe zaprojektowane tak, aby dowiedzieć się jak organizm radzi sobie z nowym lekiem, jak reagują osoby, którym go podano oraz aby znaleźć najmniejszą skuteczna dawkę.  Pełne objaśnienie: Badania fazy 1 są badaniami, które... czytaj dalej

phase 2 trial – badanie fazy 2

Badanie zaprojektowane w taki sposób, aby dowiedzieć się, czy nowy lek jest obiecujący, aby zidentyfikować częste efekty uboczne oraz aby dopracować dawkowanie i długość leczenia. Pełne objaśnienie: Badania fazy 2 są badaniami... czytaj dalej

phase 3 trial – badanie fazy 3

Badanie zaprojektowane tak, aby dowiedzieć się, czy obiecujący, nowy lek rzeczywiście posiada istotne działania korzystne oraz akceptowalną częstość i dotkliwość efektów ubocznych. Pełne objaśnienie: Badania fazy 3 są badaniami... czytaj dalej

phase 4 trial (post-marketing surveillance) – badanie fazy 4 (badanie porejestracyjne)

Badanie przeprowadzane po tym, jak lek otrzymał zezwolenie na wprowadzenie do obrotu, aby dowiedzieć się więcej o jego działaniu, w tym o długofalowych szkodach i korzyściach. Synonimy: badanie porejestracyjne Pełne objaśnienie: Badania... czytaj dalej

PICO (PICOT)

Powszechnie stosowany skrót od kluczowych składników pytania badawczego: P od „patient” lub „population” – pacjent lub populacja; I od „intervention” – interwencja (zabieg, test lub ekspozycja na leczenie); C od... czytaj dalej

placebo

Obojętna substancja, urządzenie lub procedura stosowana jako punkt odniesienia w badaniach oceniających efekty danej kuracji. Pełne objaśnienie: Placebo jest fikcyjną lub pozorowaną kuracją, która nie zawiera aktywnych składników i... czytaj dalej

placebo effect – efekt placebo

Efekty korzystne, które są lub mogą być spowodowane przez leczenie “nieaktywne”, które, jak się zakłada, oddziałuje psychologicznie poprzez sugestię. Pełne objaśnienie: Efekty placebo są korzystnymi efektami leczenia... czytaj dalej

planned analysis – analiza planowa

Analizy planowane przed rozpoczęciem zbierania danych i z góry określone w protokołach badania. Pełne objaśnienie: Analizy planowe są zaplanowane i określone w protokołach badania przed rozpoczęciem zbierania danych. Różnią się one od... czytaj dalej

play of chance (random error) – przypadek (błąd losowy)

W porównaniach kuracji jest to rodzaj błędu, który może wpływać na wyniki, ponieważ poddano obserwacji zbyt mało zdarzeń lub rezultatów, aby dostarczyć wiarygodny wskaźnik efektów leczenia.  Synonimy: błąd losowy Pełne... czytaj dalej

play of chance (random error) – przypadek (błąd losowy)

W porównaniach kuracji jest to rodzaj błędu, który może wpływać na wyniki, ponieważ poddano obserwacji zbyt mało zdarzeń lub rezultatów, aby dostarczyć wiarygodny wskaźnik efektów leczenia.  Synonimy: błąd losowy Pełne... czytaj dalej

positive predictive value (PPV) – dodatnia wartość predykcyjna (DWP)

Odsetek osób z dodatnim wynikiem testu, które posiadają interesującą nas chorobę docelową. Synonimy: DWP Pełne objaśnienie: Dodatnia wartość predykcyjna badania przesiewowego lub testu diagnostycznego określa prawdopodobieństwo tego,... czytaj dalej

pragmatic trial (effectiveness trial) – pragmatyczne badanie kliniczne (badanie skuteczności rzeczywistej)

Badanie zaprojektowane w celu oceny efektów leczenia stosowanego w warunkach życia codziennego. Synonimy: badanie skuteczności rzeczywistej Pełne objaśnienie: Badania mające ocenić efekty kuracji mogą być zaprojektowane tak, aby... czytaj dalej

pre-test probability (prevalence) – prawdopodobieństwo przedtestowe (chorobowość)

W przypadku badań przesiewowych i testów diagnostycznych prawdopodobieństwo tego, że ktoś posiada chorobę docelową, na którą wykonywany jest test. Synonimy: chorobowość Pełne objaśnienie: Prawdopodobieństwo przedtestowe choroby... czytaj dalej

precision – dokładność

Zakres, w którym wystąpiło prawdopodobieństwo pojawienia się błędów będących dziełem przypadku dotyczącego wyników badania.   Pełne objaśnienie: Dokładność oszacowania efektu jest ilościowym określeniem niepewności... czytaj dalej

prevalence – chorobowość

Część populacji posiadająca konkretną dolegliwość lub cechę charakterystyczną. Pełne objaśnienie: Chorobowość danego schorzenia lub cechy jest odsetkiem osób w określonej populacji, które posiadają konkretną cechę (np. są... czytaj dalej

primary outcome (main outcome, primary end point) – pierwszorzędowy punkt końcowy (główny punkt końcowy, pierwszorzędowe kryterium oceny końcowej)

Mierzone w porównaniach kuracji punkty końcowe, które zostały określone z góry jako te najważniejsze w poszukiwaniu potencjalnych korzyści lub szkód porównywanych kuracji. Synonimy: główny punkt końcowy, pierwszorzędowe kryterium... czytaj dalej

primary outcome (main outcome, primary end point) – pierwszorzędowy punkt końcowy (główny punkt końcowy, pierwszorzędowe kryterium oceny końcowej)

Mierzone w porównaniach kuracji punkty końcowe, które zostały określone z góry jako te najważniejsze w poszukiwaniu potencjalnych korzyści lub szkód porównywanych kuracji. Synonimy: główny punkt końcowy, pierwszorzędowe kryterium... czytaj dalej

prognosis – rokowanie

Typowy przebieg i punkt końcowy schorzenia. Pełne objaśnienie: Rokowanie dla danego schorzenia jest stanem, w jaki się ono prawdopodobnie zakończy, przewidywanym w oparciu o badania, w których obserwowano grupy osób posiadających... czytaj dalej

prognostic variable (prognostic marker) – zmienna prognostyczna (marker prognostyczny)

Cecha charakterystyczna lub połączenie cech charakterystycznych, o których wiadomo, że są powiązane z przebiegiem schorzenia.  Synonimy: marker prognostyczny Pełne objaśnienie: Zmienne prognostyczne lub markery prognostyczne są... czytaj dalej

protocol or study plan – protokół lub plan badania

Dokument dostarczający szczegółowych planów badania. Pełne objaśnienie: Protokół badania jest pisemnym opisem planów dotyczących danego badania. Powinien on zawierać: odniesienia do przeglądów systematycznych istotnych, istniejących... czytaj dalej

qualitative study (qualitative research) – badanie jakościowe (metody jakościowe)

Badanie oparte na analizach wywiadów, grup fokusowych lub obserwacji wykorzystywanych do gromadzenia danych nienumerycznych w celu opisywania zjawisk społecznych takich jak doświadczenia z problemami zdrowotnymi i kuracjami. Synonimy: metody... czytaj dalej

quality-adjusted life years (QALY) – długość życia skorygowana o jego jakość (QALY)

Miara wartości wyników zdrowotnych, która ujmuje długość życia oraz jego jakość w jedną liczbę. Synonimy: QALY Pełne objaśnienie: QALY jest miarą wartości wyników zdrowotnych, która ujmuje wartość długości życia oraz wartość... czytaj dalej

quantitative study (quantitative research) – badanie ilościowe (metody ilościowe)

Badanie oparte na analizach danych liczbowych. Synonimy: metody ilościowe Pełne objaśnienie: W badaniach ilościowych zbiera się i analizuje dane liczbowe, które zazwyczaj (ale nie zawsze) odnoszą się do grup uczestników porównywanych w... czytaj dalej

random – losowy

Przypadkowy, nie do przewidzenia. Pełne objaśnienie: W badaniach słowo „losowy” oznacza „na zasadzie przypadku”, „nieprzewidywalny”, „pozbawiony schematu”. Procesy losowe są wykorzystywane w badaniach na dwa sposoby i czasami... czytaj dalej

random allocation (randomization, random selection) – alokacja losowa (randomizacja, dobór losowy)

Proces przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia przy użyciu procesu losowego, jak losowanie, aby uchronić się przed zafałszowaniem. Synonimy: randomizacja, dobór losowy Pełne objaśnienie: Alokacja losowa... czytaj dalej

random allocation (randomization, random selection) – alokacja losowa (randomizacja, dobór losowy)

Proces przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia przy użyciu procesu losowego, jak losowanie, aby uchronić się przed zafałszowaniem. Synonimy: randomizacja, dobór losowy Pełne objaśnienie: Alokacja losowa... czytaj dalej

randomized study (randomized control trial, RCT, randomized trial, randomized controlled trial) – badanie randomizowane (randomizowane badanie kontrolowane, RCT, randomizowane badanie kliniczne, randomizowane badanie kontrolowane)

Kategoria badań porównująca dwie lub więcej kuracji, w której do przydzielenia uczestników do grup porównawczych leczenia wykorzystywana jest alokacja losowa. Synonimy: randomizowane badanie kontrolowane, RCT, randomizowane badanie... czytaj dalej

reference standard test (gold standard, reference test) – referencyjny test standardowy (złoty standard, test referencyjny)

Najlepsza, dostępna metoda ustalenia, czy badane osoby posiadają daną dolegliwość. Synonimy: złoty standard, test referencyjny Pełne objaśnienie: Standard referencyjny jest testem, kombinacją testów lub procedurą, która jest uważana za... czytaj dalej

regulation of research – uregulowania prawne dotyczące badań naukowych

Procedury stosowane do oceny tego, czy proponowane badanie daje się naukowo obronić, czy jest etyczne oraz warte wykonania. Pełne objaśnienie: Uregulowania prawne dotyczące badań naukowych są stosowane, aby, na przykład, ocenić, czy... czytaj dalej

relative effect – efekt względny

Stosunek wskaźników rezultatu w jednej grupie porównawczej leczenia do wskaźników innej grupy w danym badaniu. Pełne objaśnienie: Efekty względne są stosunkiem wskaźników rezultatu pomiędzy grupami porównawczymi leczenia w danym... czytaj dalej

relative effect – efekt względny

Stosunek wskaźników efektywności interwencji w jednej grupie porównawczej leczenia do wskaźników efektywności interwencji w innej grupie danego badania. Pełne objaśnienie: Efekty względne są proporcjami wskaźników efektywności... czytaj dalej

reliability – wiarygodność

Stopień, w jakim twierdzenie lub dowód dotyczący danego efektu leczenia jest godny zaufania. Pełne objaśnienie: Wiarygodność, o jakiej mówimy w przypadku badań naukowych jest stopniem, w którym wyniki uzyskane poprzez procedurę... czytaj dalej

repeated measures study – obserwacja powtarzana

Rodzaj badania nierandomizowanego, podobnego do badania z wykorzystaniem przerywanych szeregów czasowych, w którym punkty końcowe są mierzone u tych samych uczestników w wielu punktach czasowych. Pełne objaśnienie: Obserwacje powtarzane, tak... czytaj dalej

reporting bias – błąd wybiórczego raportowania (zafałszowanie publikacyjne)

Błąd wynikający z decyzji badaczy lub innych podmiotów (np. firm farmaceutycznych lub redaktorów naczelnych czasopism) o nieraportowaniu lub niepublikowaniu wyników badania lub też o niedostarczaniu pełnych informacji na temat badania.... czytaj dalej

reproducibility (repeatability, replicability) – odtwarzalność (powtarzalność, zdolność do bycia powielonym)

Zakres, w jakim wyniki badań są potwierdzane przez wyniki późniejszych badań. Synonimy: powtarzalność, zdolność do bycia powielonym Pełne objaśnienie: Odtwarzalność może być używana w znaczeniu zarówno zakresu, w jakim wyniki... czytaj dalej

research – badanie naukowe

Wykorzystywanie systematycznych i jasno określonych metod, aby odpowiedzieć na pytania. Pełne objaśnienie: Celem procesu badawczego jest wytworzenie nowej wiedzy lub pogłębienie zrozumienia tematu lub zagadnienia. Jest to osiągane poprzez... czytaj dalej

research data (empirical data, empirical evidence) – dane badawcze (dane empiryczne, dowody empiryczne)

Informacje zgromadzone w trakcie badań w celu ułatwienia odniesienia się do pytań badawczych takich jak ocena efektów leczenia. Synonimy: dane empiryczne, dowody empiryczne Pełne objaśnienie: Dane są pomiarami oraz informacjami... czytaj dalej

research data (empirical data, empirical evidence) – dane badawcze (dane empiryczne, dowody empiryczne)

Informacje zgromadzone w trakcie badań w celu ułatwienia odniesienia się do pytań badawczych takich jak ocena efektów leczenia. Synonimy: dane empiryczne, dowody empiryczne Pełne objaśnienie: Dane są pomiarami oraz informacjami... czytaj dalej

research evidence (research findings, research results) – dowody badawcze (ustalenia badań, wyniki badań)

Ustalenia badań, w tym przeglądów systematycznych. Synonimy: ustalenia badań, wyniki badań Pełne objaśnienie: Dowody składają się z faktów (rzeczywistych lub potwierdzonych) przeznaczonych do zastosowania przy potwierdzaniu wniosku.... czytaj dalej

research evidence (research findings, research results) – dowody badawcze (ustalenia badań, wyniki badań)

Ustalenia badań, w tym przeglądów systematycznych. Synonimy: ustalenia badań, wyniki badań Pełne objaśnienie: Dowody składają się z faktów (rzeczywistych lub potwierdzonych) przeznaczonych do zastosowania przy potwierdzaniu wniosku.... czytaj dalej

research methods (methods) – metody badawcze (metody)

Systematyczne i transparentne kroki i protokoły, których przestrzegają badacze, aby odpowiedzieć na pytania badawcze. Synonimy: metody Pełne objaśnienie: Aby odpowiedzieć na pytania badawcze, badacze wykorzystują różne metody badawcze lub... czytaj dalej

research priorities – priorytety badawcze

Projekty badawcze wytypowane jako szczególnie zasługujące na wsparcie. Pełne objaśnienie: Procesy priorytetyzacji badań naukowych uwzględniają potrzeby i cele polityki ekonomicznej, naukowej i zdrowotnej. Procesy te często nie są jasno... czytaj dalej

resource use – wykorzystanie zasobów

W porównaniach kuracji wszystkie istotne artykuły oraz osoby wykorzystywane do dostarczania kuracji, mogące się różnić w zależności od grupy porównawczej leczenia w danym badaniu. Pełne objaśnienie: Wykorzystanie zasobów odnosi się do... czytaj dalej

risk of bias – ryzyko błędu systematycznego

Prawdopodobieństwo wystąpienia błędu systematycznego (zafałszowania), który zniekształca szacowany rezultat w porównaniach kuracji. Pełne objaśnienie: Zafałszowania są powodowane przez niedoskonałości w projekcie, realizacji, analizie,... czytaj dalej

risk of bias – ryzyko błędu systematycznego

Prawdopodobieństwo wystąpienia błędu systematycznego (zafałszowania), który zniekształca oszacowanie efektu w porównaniach kuracji. Pełne objaśnienie: Zafałszowania są powodowane przez niedoskonałości w projekcie, realizacji, analizie,... czytaj dalej

risk ratio (RR, relative risk) – współczynnik ryzyka (RR, ryzyko względne)

Prawdopodobieństwo punktu końcowego w jednej grupie porównawczej leczenia podzielone przez prawdopodobieństwo w innej grupie. Synonimy: RR, ryzyko względne Pełne objaśnienie: Współczynnik ryzyka jest prawdopodobieństwem punktu końcowego... czytaj dalej

sample – próba

Wybrana część danej populacji, np. pacjentów. Pełne objaśnienie: Wybrany podzbiór populacji docelowej; na przykład osoby z konkretnym schorzeniem. Zobacz również: uczestnicy czytaj dalej

sample size – wielkość próby

Rzeczywista lub zakładana liczba uczestników badania. Pełne objaśnienie: Zakładana wielkość próby badania jest szacowaną liczbą uczestników wymaganych do wytworzenia różnic o określonym stopniu pewności w punktach końcowych. To... czytaj dalej

scale – skala

Narzędzie do mierzenia lub oceniania punktu końcowego w danym zakresie wartości. Pełne objaśnienie: Narzędzie do mierzenia lub oceniania punktu końcowego w obrębie danego zakresu wartości. Przykład: Na przykład skala Celsjusza na... czytaj dalej

screening – badanie przesiewowe

Wykorzystanie testów do sprawdzenia, czy dana osoba posiada konkretne schorzenie, czy też nie, zanim wywoła ono jakiekolwiek objawy. Pełne objaśnienie: Przy niektórych chorobach (np. różnych rodzajach nowotworów złośliwych) wcześniejsze... czytaj dalej

screening test – test przesiewowy

Procedura stosowana, aby dowiedzieć się, czy dana osoba posiada konkretną chorobę, czy też nie, zanim wywoła ona jakiekolwiek objawy. Pełne objaśnienie: Przy niektórych chorobach (np. różnych rodzajach nowotworów złośliwych)... czytaj dalej

secondary outcome – drugorzędowy punkt końcowy

Mierzone w badaniu punkty końcowe, które zostały określone z góry jako mniej istotne niż pierwszorzędowe punkty końcowe. Pełne objaśnienie: Drugorzędowe punkty końcowe są mierzonymi w badaniach lub przeglądach systematycznych efektów... czytaj dalej

selection criteria (eligibility criteria, exclusion criteria, inclusion criteria) – kryteria selekcji (kryteria dopuszczenia, kryteria wyłączenia, kryteria włączenia)

W przeglądach systematycznych cechy badań wykorzystywane, aby zdecydować, czy dane badania powinny zostać uwzględnione. Synonimy: kryteria dopuszczenia, kryteria wyłączenia, kryteria włączenia Pełne objaśnienie: Aby zdecydować które... czytaj dalej

sensitivity (true positive rate) – czułość (odsetek wyników prawdziwie pozytywnych)

W przypadku testów odsetek pacjentów posiadających interesujące nas schorzenie i posiadających pozytywny wynik badania. Synonimy: odsetek wyników prawdziwie pozytywnych Pełne objaśnienie: Czułość testu to jego zdolność do prawidłowego... czytaj dalej

serious adverse event – ciężkie zdarzenie niepożądane

Jakikolwiek nieprzewidziany efekt medyczny, który przy jakiejkolwiek dawce kończy się śmiercią, wymaga przyjęcia do szpitala lub przedłużenia aktualnego pobytu w szpitalu, skutkuje stałym lub znacznym kalectwem/niesprawnością, zagraża... czytaj dalej

shared decision making – wspólne podejmowanie decyzji

Proces, poprzez który pacjenci i personel medyczny razem decydują, jak poradzić sobie z problemami zdrowotnymi. Pełne objaśnienie: Wspólne podejmowanie decyzji przez pacjentów i personel medyczny stało się w ostatnich latach bardziej... czytaj dalej

signal – sygnał

Informacja pochodząca z jednego lub wielu źródeł (w tym z obserwacji i eksperymentów), która sugeruje nową, potencjalną zależność przyczynową lub nowy aspekt znanej zależności pomiędzy interwencją, a zdarzeniem lub zbiorem... czytaj dalej

single blinding (single masking) – metoda pojedynczo ślepej próby (pojedyncze maskowanie)

Działania mające na celu zapobieżenie jednej grupie ludzi zaangażowanych w badanie wejścia w posiadanie wiedzy na temat tego, którzy uczestnicy otrzymali którą kurację. Synonimy: pojedyncze maskowanie Pełne objaśnienie: Metoda pojedynczo... czytaj dalej

single blinding (single masking) – metoda pojedynczo ślepej próby (pojedyncze maskowanie)

Działania mające na celu zapobieżenie jednej grupie ludzi zaangażowanych w badanie wejścia w posiadanie wiedzy na temat tego, którzy uczestnicy otrzymali którą kurację. Synonimy: pojedyncze maskowanie Pełne objaśnienie: Metoda pojedynczo... czytaj dalej

single participant trial (single case design) – badanie z udziałem pojedynczego uczestnika (projekt pojedynczego przypadku)

Badanie, w którym różne kuracje są losowo przypisywane jednej osobie do stosowania w różnym czasie. Synonimy: projekt pojedynczego przypadku Pełne objaśnienie: Badanie w modelu “n of 1” jest badaniem klinicznym w układzie naprzemiennym... czytaj dalej

single participant trial (single case design) – badanie z udziałem pojedynczego uczestnika (projekt pojedynczego przypadku)

Badanie, w którym różne kuracje są losowo przypisywane jednej osobie do stosowania w różnym czasie. Synonimy: projekt pojedynczego przypadku Pełne objaśnienie: Badanie w modelu “n of 1” jest badaniem klinicznym w układzie naprzemiennym... czytaj dalej

smallest important difference – najmniejsza istotna różnica

Najmniejszy efekt leczenia, określany jako istotny przez osoby dotknięte danym problemem. Pełne objaśnienie: Najmniejsza istotna różnica jest najmniejszą zmianą rezultatu, którą osoby dotknięte danym problemem będą uważały za... czytaj dalej

smallest important difference – najmniejsza istotna różnica

Najmniejszy efekt leczenia, określany jako istotny przez osoby dotknięte danym problemem. Pełne objaśnienie: Najmniejsza istotna różnica jest najmniejszą zmianą punktu końcowego, którą osoby dotknięte danym problemem będą uważały za... czytaj dalej

specificity (true negative rate) – swoistość (odsetek wyników prawdziwie ujemnych)

W przypadku testów odsetek pacjentów nieposiadających interesującego nas schorzenia i posiadających ujemny wynik badania. Synonimy: odsetek wyników prawdziwie ujemnych Pełne objaśnienie: Swoistość testu to jego zdolność do prawidłowego... czytaj dalej

spin (interpretation bias) – interpretacja (błąd interpretacji)

Błąd wynikający z interpretowania wyników badania w sposób, który wykracza poza obiektywną ocenę dowodów.   Synonimy: błąd interpretacji Pełne objaśnienie: Błąd interpretacji jest interpretacją wyników badania, która wychodzi poza... czytaj dalej

spin (interpretation bias) – interpretacja (błąd interpretacji)

Błąd wynikający z interpretowania wyników badania w sposób, który wykracza poza obiektywną ocenę dowodów.  Synonimy: błąd interpretacji Pełne objaśnienie: Błąd interpretacji jest interpretacją wyników badania, która wychodzi poza... czytaj dalej

sponsor bias – błąd związany ze sponsorowaniem badania

Błąd wynikający z realizacji badania lub interpretacji wyników, motywowany interesami finansowymi lub naukowymi. Pełne objaśnienie: Błąd związany ze sponsorowaniem badania odnosi się do wypaczeń w realizacji lub interpretacji badania,... czytaj dalej

sponsor bias – błąd związany ze sponsorowaniem badania

Błąd wynikający z realizacji badania lub interpretacji wyników, motywowanych interesami finansowymi lub naukowymi. Pełne objaśnienie: Błąd związany ze sponsorowaniem badania odnosi się do wypaczeń w realizacji lub interpretacji badania,... czytaj dalej

statistical power – moc statystyczna

W porównaniach kuracji prawdopodobieństwo tego, że badanie będzie w stanie zarejestrować wystarczającą ilość danych końcowych, aby dostarczyć statystycznie wiarygodną miarę efektów leczenia. Pełne objaśnienie: Moc statystyczna jest... czytaj dalej

statistically significant – istotny statystycznie

Wynik, którego uzyskanie przez przypadek jest nieprawdopodobne. Zwykle progiem do takiej oceny jest prawdopodobieństwo na poziomie mniejszym niż 5%. Pełne objaśnienie: Zazwyczaj wartości p mniejsze niż 0.05 są uważane za istotne... czytaj dalej

stratified randomization (stratification, stratified allocation) – randomizacja stratyfikowana (stratyfikacja, alokacja warstwowa)

Proces przydzielania uczestników badania do grup porównawczych leczenia w oparciu o cechy charakterystyczne (warstwy), o których sądzi się, że mają wpływ na rokowania tychże uczestników. Synonimy: stratyfikacja, alokacja warstwowa Pełne... czytaj dalej

strength of recommendation (grade of recommendation) – siła zalecenia (stopień rekomendacji)

Stopień, w jakim twórcy wytycznych są przekonani, że pożądane skutki przestrzegania zalecenia przewyższają skutki niepożądane. Synonimy: stopień rekomendacji Pełne objaśnienie: Siłę zaleceń w wytycznych praktyki klinicznej... czytaj dalej

study (evaluation, test, test of treatments, treatment comparison, treatment test, trial) – badanie (diagnostyka, test, test kuracji, porównanie kuracji, badanie kliniczne)

Dociekanie z wykorzystaniem określonych metod w celu odpowiedzi na pytanie badawcze; np. dotyczące efektów leczenia. Synonimy: diagnostyka, test, test kuracji, porównanie kuracji, badanie kliniczne Pełne objaśnienie: Badania naukowe... czytaj dalej

study participants (subjects, participants) – uczestnicy badania (podmioty badań, uczestnicy)

Osoby włączone do badania. Synonimy: podmioty badań, uczestnicy Pełne objaśnienie: Uczestnicy badania nad dana kuracją są zazwyczaj pacjentami. Jednak uczestnicy badań oceniających sposoby zapobiegania schorzeniom (np. oceniający... czytaj dalej

study population – badana populacja

Wszyscy uczestnicy badania. Pełne objaśnienie: Po zdecydowaniu jaka populacja leży w kręgu zainteresowań badaczy, rekrutują oni członków tej zbiorowości, aby utworzyć populację badania. Zobacz również: uczestnicy czytaj dalej

subgroup – podgrupa

Podgrupa uczestników badania lub populacji, która współdzieli jedną lub więcej określonych cech; np. kobiety lub dzieci. Pełne objaśnienie: W badaniach lub przeglądach systematycznych efektów leczenia wykonywane są często analizy... czytaj dalej

subgroup analysis – analiza podgrup

Analiza ograniczona do wybranych grup uczestników badania, aby ocenić, czy szacowane efekty różnią się pomiędzy podgrupami. Pełne objaśnienie: Analizy podgrup wykonywane są, aby określić w przybliżeniu efekt leczenia w jednym lub... czytaj dalej

summary of findings (summary of findings, iSoF, interactive summary of findings) – podsumowanie ustaleń (podsumowanie ustaleń, iSoF, interaktywne podsumowanie ustaleń)

Tabela zawierająca kluczowe informacje na temat najważniejszych punktów końcowych leczenia, w tym podsumowanie wyników oraz pewności dowodów. Synonimy: podsumowanie ustaleń, iSoF, interaktywne podsumowanie ustaleń Pełne... czytaj dalej

surrogate outcome (proxy outcome, substitute outcome) – surogat (wynik zastępczy, zastępczy punkt końcowy)

Punkty końcowe mierzone w badaniu, które nie mają bezpośredniego znaczenia praktycznego, ale sądzi się, że odzwierciedlają punkty końcowe, które są istotne. Synonimy: wynik zastępczy, zastępczy punkt końcowy Pełne... czytaj dalej

suspected adverse effect/reaction – podejrzewane działanie uboczne/niepożądane

Punkt końcowy u pacjenta przyjmującego lek, który jest związany z “uzasadnioną możliwością” spowodowania zdarzenia przez ten lek; “uzasadniona możliwość” oznacza, że taki związek nie może być wykluczony. czytaj dalej

systematic review – przegląd systematyczny

Podsumowanie badań zajmujących się przejrzyście sformułowanym pytaniem, wykorzystujących systematyczne i jasno określone metody do zidentyfikowania, wyselekcjonowania i krytycznej oceny istotnych badań oraz do zebrania i przeanalizowania... czytaj dalej

target condition – choroba docelowa

Interesujący nas problem zdrowotny, który w badaniu nad dokładnością testu diagnostycznego ma zostać wykryty przez zastosowany test. Pełne objaśnienie: Choroba docelowa może być konkretnym problemem zdrowotnym, stadium choroby, stanem... czytaj dalej

theory – teoria

Założenie lub system poglądów mający wyjaśnić, jak działa interwencja. Pełne objaśnienie: Teorie na temat efektów leczenia są czasami wykorzystywane do uzasadniania wprowadzenia i stosowania interwencji, czasami z tragicznymi skutkami.... czytaj dalej

time horizon – horyzont czasowy

W ocenach ekonomicznych konkretny okres czasu, na przestrzeni którego oczekiwane jest wystąpienie istotnych różnic w wykorzystaniu zasobów (kosztach) oraz punktach końcowych.  Pełne objaśnienie: Różnice w wykorzystaniu zasobów... czytaj dalej

treatment (intervention) – opieka medyczna (interwencja)

Każde działanie profilaktyczne, lecznicze, rehabilitacyjne lub paliatywne mające w zamierzeniu poprawić zdrowie lub dobrostan jednostek lub społeczności. Synonimy: interwencja Pełne objaśnienie: Opieką medyczną mogą być na przykład... czytaj dalej

treatment comparison – porównanie interwencji

Każde porównanie interwencji, w tym porównanie otrzymywania danej interwencji do nieotrzymywania jej. Pełne objaśnienie: Porównania interwencji są konieczne do oceny efektów leczenia. Interwencję można porównywać do zwykłej opieki (czy... czytaj dalej

treatment comparison group (arms of a trial, comparison group) – grupa porównawcza leczenia (grupa badania klinicznego, grupa porównawcza)

Grupa uczestników badania przydzielona do otrzymania jednej lub większej ilości różnych interwencji, zwykłej opieki lub placebo. Synonimy: grupa badania klinicznego, grupa porównawcza Pełne objaśnienie: Grupy porównawcze leczenia są... czytaj dalej

treatment effect (clinical impact, estimate of effect, impact) – efekt leczenia (wpływ kliniczny, efekt szacunkowy, wpływ)

Zmiany (wzrosty lub spadki) lub różnice w skutkach zdrowotnych w efekcie zastosowanej interwencji. Synonimy: wpływ kliniczny, efekt szacunkowy, wpływ Pełne objaśnienie: Efekty leczenia są zmianami w punktach końcowych, które są związane z... czytaj dalej

trial phases – fazy badania

Etapy oceny nowych leków, od pierwszego zastosowania u ludzi do monitorowania pod kątem zdarzeń niepożądanych w trakcie powszechnego stosowania. Pełne objaśnienie: Fazy badania odnoszą się do kolejnych etapów oceny nowych leków (oraz... czytaj dalej

triple blinding (triple masking) – metoda potrójnie ślepej próby (potrójne maskowanie)

Działania mające na celu zapobieżenie trzem lub większej liczbie grup ludzi zaangażowanych w badanie wejścia w posiadanie wiedzy na temat tego, którzy uczestnicy otrzymali którą kurację.  Synonimy: potrójne maskowanie Pełne... czytaj dalej

true negative test result (true negative) – wynik testu prawdziwie negatywny (wynik prawdziwie negatywny)

W przypadku testów, wynik prawdziwie negatywny ma miejsce, kiedy wynik testu indeksowego jest negatywny, a wynik referencyjnego testu standardowego jest również negatywny. Synonimy: wynik prawdziwie negatywny Pełne objaśnienie: W badaniu... czytaj dalej

true positive test result (true positive) – wynik testu prawdziwie pozytywny (wynik prawdziwie pozytywny)

W przypadku testów wynik prawdziwie pozytywny ma miejsce, kiedy wynik testu indeksowego jest pozytywny, a wynik referencyjnego testu standardowego jest również pozytywny. Synonimy: wynik prawdziwie pozytywny Pełne objaśnienie: W badaniu... czytaj dalej

type of study (research design) – rodzaj badania (projekt badania naukowego)

Kluczowe cechy metod badawczych wykorzystywane do klasyfikowania rodzajów badań. Synonimy: projekt badania naukowego Pełne objaśnienie: Badania można klasyfikować w różny sposób i różne nazwy są czasami używane wobec tego samego... czytaj dalej

uncertainty – niepewność

Stan charakteryzujący się dowodami niewystarczającymi do uzasadnienia poczucia pewności, np. co do efektów leczenia. Pełne objaśnienie: Niepewność jest zasadniczym etycznym i naukowym wymogiem co do przeprowadzania badań mających ocenić... czytaj dalej

under-reporting – niedoraportowanie

Niepowodzenia w publikacji wyników badań, często spowodowane ich naturą, kierunkiem lub brakiem istotności statystycznej. Pełne objaśnienie: Niedoraportowanie badań ma miejsce, kiedy natura oraz kierunek wyników badań wpływa na ich... czytaj dalej

undesirable effect – efekt niekorzystny

Różnica w punktach końcowych, która nie faworyzuje danej interwencji w porównaniu interwencji. Pełne objaśnienie: Efekty niekorzystne mogą być wzmocnieniem niepożądanego punktu końcowego (np. większy ból lub większa liczba udarów)... czytaj dalej

undesirable effect – efekt niekorzystny

Różnica w rezultatach, która nie faworyzuje danej kuracji w porównaniu kuracji. Pełne objaśnienie: Efekty niekorzystne mogą być wzmocnieniem niepożądanego rezultatu (np. większy ból lub większa liczba udarów) lub osłabieniem... czytaj dalej

unexpected adverse event – nieoczekiwane zdarzenie niepożądane

Zdarzenie niepożądane, charakter lub dotkliwość którego nie jest zgodna z lokalnym etykietowaniem lub pozwoleniem na wprowadzenie do obrotu, lub nie jest oczekiwana od leku o danej charakterystyce.   czytaj dalej

unfairness (health inequity, inequity) – niesprawiedliwość (nierówność zdrowotna, nierówność)

Możliwe do uniknięcia nierówności w dziedzinie zdrowia pomiędzy grupami osób. Synonimy: nierówność zdrowotna, nierówność Pełne objaśnienie: Nierówności zdrowotne są możliwymi do uniknięcia nierównościami w dziedzinie zdrowia... czytaj dalej

unfairness (health inequity, inequity) – niesprawiedliwość (nierówność zdrowotna, nierówność)

Możliwe do uniknięcia nierówności w dziedzinie zdrowia pomiędzy grupami osób. Synonimy: nierówność zdrowotna, nierówność Pełne objaśnienie: Nierówności zdrowotne są możliwymi do uniknięcia nierównościami w dziedzinie zdrowia... czytaj dalej

unit of analysis error – błąd jednostki analizy

Rodzaj błędu wpływającego na wyniki badania, zazwyczaj randomizowanego kontrolowanego badania klinicznego z zastosowaniem klasteryzacji, kiedy jednostki zastosowane w analizie wyników są inne od jednostek alokacji do grup porównawczych... czytaj dalej

unit of analysis error – błąd jednostki analizy

Rodzaj błędu wpływającego na wyniki badania, zazwyczaj randomizowanego kontrolowanego badania klinicznego z zastosowaniem klasteryzacji, kiedy jednostki zastosowane w analizie wyników są inne od jednostek alokacji do grup porównawczych... czytaj dalej

utility value – wartość użytkowa

W ekonomicznych ocenach zdrowia jest to miara siły preferencji określonego wyniku zdrowotnego.  Pełne objaśnienie: W ekonomicznych ocenach zdrowia użyteczność lub wartość użytkowa jest przyznawana wynikom zdrowotnym (różnym stanom... czytaj dalej

value (patient preferences, relative importance of outcomes, utility values, values and preferences) – wartość (preferencje pacjenta, względna ważność punktów końcowych, wartości użytkowe, wartości i preferencje)

W zaleceniach lub decyzjach dotyczących interwencji jest to stopień, w jakim osoby poddane działaniu wybranej interwencji oceniają każdy z punktów końcowych względem pozostałych punktów końcowych. Synonimy: preferencje pacjenta,... czytaj dalej

variables (characteristics, entities) – zmienne (cechy charakterystyczne, jednostki)

Jakakolwiek mierzalna cecha charakterystyczna, która się zmienia. Synonimy: cechy charakterystyczne, jednostki Pełne objaśnienie: Zmienne mogą ulegać zmianie w zależności od grupy, osoby lub w obrębie jednej osoby na przestrzeni czasu (np.... czytaj dalej

very low certainty of the evidence – bardzo niska pewność dowodów

Badanie nie dostarcza wiarygodnego wskazania co do prawdopodobnego efektu. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty wynik będzie znacząco inny jest bardzo wysokie. Synonimy: bardzo niska pewność co do szacowanego rezultatu, bardzo niska... czytaj dalej

very low certainty of the evidence (very low confidence in the effect estimate, very low quality of the evidence, very low strength of the evidence) – bardzo niska pewność dowodów (bardzo niska pewność co do szacowanego rezultatu, bardzo niska jakość dowodów, bardzo niska siła dowodów)

Badanie nie dostarcza wiarygodnego wskazania co do prawdopodobnego efektu. Prawdopodobieństwo tego, że rzeczywisty wynik będzie znacząco inny jest bardzo wysokie. Synonimy: bardzo niska pewność co do szacowanego rezultatu, bardzo niska... czytaj dalej

yes/no outcomes (dichotomous outcome) – punkt końcowy typu tak/nie (punkt końcowy dychotomiczny)

Punkty końcowe, dla których istnieją tylko dwie możliwości, np. ciąża lub brak ciąży. Synonimy: punkt końcowy dychotomiczny Pełne objaśnienie: Punkty końcowe dychotomiczne to punkty końcowe typu tak/nie, których pacjenci... czytaj dalej

yes/no outcomes (dichotomous outcome) – punkt końcowy typu tak/nie (punkt końcowy dychotomiczny)

Punkty końcowe, dla których istnieją dwie możliwości, np. ciąża lub brak ciąży. Synonimy: punkt końcowy dychotomiczny Pełne objaśnienie: Punkty końcowe dychotomiczne to punkty końcowe typu tak/nie, których pacjenci doświadczają lub... czytaj dalej

Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki
© 2020 Copyright Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, Filia w Białej Podlaskiej

Wdrożenie: Icommedia