Czynniki zakłócające

Czynnik zakłócający to coś, poza badanym zagadnieniem, co może dawać wyniki widoczne w badaniu.

Uwzględnienie wszystkich możliwych czynników zakłócających w trakcie wykonywania badań z ludźmi może być bardzo trudne, lecz badacze muszą próbować brać pod uwagę wszystko, co może wpływać na wyniki badań, w trakcie ich planowania oraz analizowania zebranych danych. Czynniki zakłócające mogą spowodować zmianę wyników badań, ponieważ mogą wpływać na rezultaty, które oceniają badacze.

Autorzy badania, które kończy się stwierdzeniem, że istnieje związek lub “współzależność” pomiędzy czynnikiem, a rezultatem (na przykład wysokim spożyciem alkoholu, a chorobą wątroby) powinni również rozważyć, czy mogą istnieć jakiekolwiek czynniki zakłócające. Jeśli badacze nie wezmą pod uwagę czynników zakłócających, wyniki ich badań mogą być nieważne.

Przykład: Czynniki zakłócające

Grupa badaczy decyduje się zbadać przyczyny chorób serca poprzez przeprowadzenie obserwacji. Badacze dowiadują się, że u osób biorących udział w ich badaniu i spożywających dużo czerwonego mięsa, rozwinęła się choroba serca. Uważają, że znaleźli powiązanie (lub “współzależność”) pomiędzy spożywaniem czerwonego mięsa, a rozwojem chorób serca i mogą się pokusić o stwierdzenie (badacze lub czytelnicy ich pracy), że spożywanie czerwonego mięsa jest jedną z przyczyn chorób serca. Jednak przed wyciagnięciem takiego wniosku badacze muszą wziąć pod uwagę czynniki zakłócające.

W powyższym przykładzie badacze mierzą spożycie czerwonego mięsa oraz częstość występowania chorób serca. Jednakże mogło być tak, że wszyscy uczestnicy badania, którzy jedli czerwone mięso palili również regularnie papierosy lub mieli nadwagę. W takim przypadku, jeden lub obydwa z tych pozostałych czynników mogły mieć wpływ na to czy u uczestników badania rozwinęła się choroba serca czy nie. Innymi słowy, palenie i nadwaga są możliwymi czynnikami zakłócającymi w tym badaniu.

Branie pod uwagę czynników zakłócających jest szczególnie ważne w przypadku badan sondażowych i obserwacyjnych, gdyż trudniej jest wtedy badaczom kontrolować zmienne, tak jak jest to możliwe w przypadku randomizowanych badań kontrolowanych. Tego typu badania są więc bardziej podatne na czynniki zakłócające. W badaniach kontrolowanych badacze są w stanie stworzyć bardziej kontrolowane warunki, w których czynniki zewnętrzne mogą być ograniczone. W sondażach i badaniach obserwacyjnych czynniki zewnętrzne mogą łatwo przenikać do środowiska badań, co może potencjalnie im szkodzić.